امام زاده اظهر همدان

به گزارش ارگان معماری:امامزاده اظهر در شهر همدان، روستای درجزین قرار دارد. کتیبه صندوق این امامزاده از ساخت آن در سال 1056 حکایت می کند. کتیبه های دیگر این صندوق مربوط به تعمیرات پی در پی آن در سالهای 1348 و 1352 است.

این امامزاده در زیارت نامه آن با نام اظهر بن علی(ع) معرفی شده است. در کتیبه صندوق منبت کاری امامزاده، بانی صندوق خواجه نظام الملک و سازنده آن استاد طالب معرفی شده است. در کتیبه دیگر صندوق، نام بانی تعمیرات صندوق، علی صفدر همدانی و استادان مرمت آن، مشهدی حسین بن کربلایی علی اکبر و علی شیرنظام آبادی، آمده است. این کتیبه به خط میرزا محمد باقر بن حسن مهدی و عمانی است و نام میرزا عبدالحمید درجزینی، متولی بقعه، در انتهای آن دیده می شود.

بناى اين امام‌زاده برجى استوانه شکل است که 20 متر ارتفاع و 19 ترک دارد. هشت متر از ارتفاع برج را ساختمان و بناى امامزاده تشکيل مى دهد و بقعه گنبد اين بنا، مخروطى شکل است. مدخل ورودى بنا از سمت مشرق است و پوشش خارجى گنبد، با آجرى خفته و راسته ساده ساخته شده است. برج از داخل مقطع افقی دایره دارد و پوش کروی زیرین گنبد بر آن استوار است. این بنا سردابی مربع شکل دارد که مرقد و صندوق آن در این قسمت است.

قطر داخلى اين برج مدور، 712 سانتى متر است. بالاى حرم به فواصل مختلف، سه پنجره کار گذاشته شده که برحسب فاصله هاى سه، شش و نه ترک نقاشى شده اند. در محوطه درونى دايره شکل حرم در سمت جنوبى، صندوق چوبى حرم قرار گرفته که داراى کتيبه و آياتى از قرآن مجيد است. اين صندوق، در سال 1056 هجرى به فرمان شاه عباس دوم صفوى ساخته شد. در حدود هفتاد سال پیش، بخشهایی از صندوق روی مرقد به سرقت رفت که بعدها مرمت شده است. کتيبه هاى صندوق در قسمت هاى پايينى و بالايى عبارت است از سوره مبارکه فتح به خط ثلث برجسته که در پايين آن، اين جمله به چشم مى آيد: "به تاريخ سنه سمت و خمين والالف من هجره النبويه در ارفع بلده گيلان بفرموده اقبال پناه خواجه به عمل استاد طالب ... بتحرير العبده ..."

طول صندوق مانند بسيارى از صندوق هاى عصر صفوى در قسمت پايين 279 سانتى متر و در بالا 270 سانتى متر، عرض آن در پايين 127 سانتى متر و در قسمت بالا 116 سانتى متر است. ارتفاع صندوق 142 سانتى متر است که 50 سانتى متر آن شامل قسمت سکو مانند پايين و 92 سانتى متر آن قسمت بالايى را تشکيل داده است.

مرقد اصلى در سرداب زير کف قرار گرفته است و با درى که در قسمت جنوب و در بقعه قرار دارد مى توان به آن دسترسى داشت. محوطه سرداب مربع شکل است، در وسط آن پايه آجرى چهار ضلعى به قطر 1.8*1.8 قرار گرفته است که چهار طرف آن، چهار لنگه طاق زده اند و سقف آن نيز با چهار چشمه طاق ضربى پوشيده شده است.

گروهی از پژوهشگران بر این نظرند که این برج احتمالا بنیانی متعلق به پیش از دوره صفویان داشته است و بعضی احداث آن را به دوره مذکور نسبت می دهند. در سال 1329 شمسی، قسمتهایی پایین دیوارها و ورودی و سرداب برج را اداره فرهنگ همدان مرمت کرد. این مرمت به حسن خدمت حبیب الله ابوترابی و همت عباس زیبایی و استادی غلامرضا سنمار معمار انجام شده است.