به گزارش ارگان معماری: باباطاهر معروف به باباطاهر عریان، عارف، شاعر و دوبیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده‌ است. بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌ داده اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده ‌است.

آرامگاه باباطاهر در شمال شهر همدان در مرکز میدانی مستطیل شکل و همنام با وی، زیبا، سرسبز و بر بالای تپه ای کم ارتفاع قرار گرفته است. بنای مقبره در ادوار گذشته چندین بار باز سازی شده است. در قرن ششم هجری برجی آجری و هشت ضلعی بوده است، در دوران حكومت رضا خان پهلوی نیز بنای آجری دیگری بجای آن ساخته شد. در جریان این بازسازی لوح کاشی فیروزه‌ ای رنگی مربوط به سده هفتم هجری بدست آمد که دارای کتیبه‌ ای به خط کوفی برجسته و آیاتی از قرآن است و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می ‌شود. احداث بنای جدید در سال 1344 خورشیدی با همت انجمن آثار ملی و شهرداری وقت همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده‌ است. این بنای تاریخی طی شمار 1780 مورخه 1376/02/12 به ثبت آثار تاریخی و ملی ایران رسیده‌ است. در اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده ‌است.

باباطاهر كه حدوداً در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته، از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش است. بیشتر دوران زندگی او در فقر گذشت. او یكی از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی است كه گذشت زمان نتوانسته دو بیتی های شور انگیزش را كه با لهجه لری سروده شده است از یادها بزداید. از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی ها، آثار ادبی دیگری نیز به جا مانده است كه از آن جمله می توان به دو قطعه، چند غزل، مجموعه كلمات قصار عربی و كتابی به نام سرانجام اشاره نمود. بابا طاهر در مجموعه كلمات قصار عربی، عقاید عرفانی خود را علم معرفت و ذكر و عبادت و وجد و محبت بیان كرده است كه مشتمل بر 420 ذكر عارفانه در پنجاه باب و همراه با خاتمه ای در موضوعات متفرقه است. كتاب سرانجام وی مشتمل بر دو بخش است كه بخش نخست آن رساله ای است كه با كلمات قصار در عقاید عرفا و صوفیان و بخش دوم نیز رساله ای است به نام (الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی) كه گویا شارح آن جانی بیك همدانی است. در محوطه داخلی این ارامگاه 24 دو بیتی بر روی 24 قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است.

بنای این آرامگاه از شاهكار های ممتاز و بدیع معماری عصر جدید است كه طرح اصلی آن تلفیقی از معماری های قرن هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر می ‌باشد. برج آرامگاه بر قاعده ‌ای هشت ضلعی واقع شده كه ارتفاع آن از سطح فوقانی تپه 20/35 متر و از كف خیابان 25/30 متر می ‌باشد. ستون های هشت گانه ی برج، قطعه سنگ مزار و كف، پله ها و فرش اطراف آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است و بنای اصلی نیز به ابعاد 10 در 10 متر با مجموعه ای از منشورها پوشیده شده و دارای مدخل های ورودی و منفذهای نور است، نما و فرش بنا عمدتاً از سنگ است و در داخل ان كتیبه هایی از كاشی وجود دارد. سقف این آرامگاه نیز کاشی کاری معرق می باشد. مساحت كل زیر بنای آرامگاه و باغ آن حدود 8965 متر مربع برآورد شده است. مینورسکی درباره این بنا نوشته است که: "ساختمان مقبره باباطاهر خیلی ساده و بی پیرایه می‌ باشد و نمی‌ توان از آن فواید تاریخی به دست آورد."

از جمله بزرگان و ادیبانی که در جوار مزار بابا طاهر آرمیده اند می توان به: محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده 3 هجری، ابولفتح اسعد از فقیه‌ هان سده 6، میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده 13 و مفتون همدانی از شاعران سده 14، اشاره نمود. در پایان این دو بیتی زیبا از این شاعر عارف را به شما دوستان عزیز تقدیم می کنیم:

ز دست دیده و دل هر دو فریاد