کاخ هشت بهشت

عمارت هشت بهشت که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده می شد، در سال 1080 هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد. باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده است که شاه اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد. این بنا با طاقهای زیبا و تزئینات فراوان یکی از نمونه های درخشان معماری عصر صفویه به شمار می رود. این قصـر از همان ابتدای احداث «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده می شده است. در اطراف این کاخ نیز پارک مجلل و زیبایی ساخته شده که در حال حاضر از گردشگاه های مشهور شهر اصفهان است.

بخش مرکزی کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای 4 صفه استوار است پوشیده از مقرنس های گچی خوش رنگ و خوش طرح است. اتاقهای طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه ای از رواق ها و اتاقها و طاقها و پنجره ها بر زیبائی آن می افزایند. این طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری های دیواری تعبیه شده اند. دیوارها را نیز آینه های فراوان می پوشانیده اند. تمام سقف های کاخ را نیز موزائیک های بسیار عالی پوشانیده و دالانها و غلام گردش های بسیار زیبا و هماهنگ، آنها را احاطه کرده اند. آنچه در این عمارت حائز اهمیت است ارتباطی است که میان فضاها و قسمت‌های مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث شده تا این عمارت در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که سیاحان بسیاری زبان به تحسین آن گشوده اند. متأسفانه امروز از نرده های چوب زرنگار و قابها و جام های بلور و آلت های شیشه ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است، چرا که در دوره های بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شده. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده اند. در اواخر دوران قاجار کاخ هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص در آمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید بطوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و آب نماها و جوی های آب روان اثری بر جای نمانده است. با همه این دخل و تصرفات، زیبایی صفوی این بنا همچنان پا بر جا می باشد، چنان که آندره گدار باستان شناس و ایران شناس می گوید: “… کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه فرنگی در چهار گوشه خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده.” ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است، به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده، بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته است. در وسط تالار حوضی هشت ضلعی از جنس مرمر معروف به حوض مروارید قرار دارد. این حوض طوری حجاری شده که آب از سوراخ هایش مانند مروارید تراوش می کند.

کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شده اند به درون کاخ هشت بهشت راه یابند، آن را یکی از بهترین بناهای دنیا نامیده اند. این عمارت هشت ضلعی است که چهارنما دارد و با همه شباهت ها، هیچ یک مانند دیگری نیست. به نظر می رسد نمای شمالی نمای اصلی است؛ حال اینکه وجود استخر در ضلع شرقی تعیین کننده نمای اصلی است. عمارت دو متر بالا تر از سطح زمین ساخته شده. عمارت هشت بهشت دارای دو طبقه است و پله ها در آن طوری طراحی شده اند که از هر طرف به عمارت فوقانی و تحتانی عبور و مرور میسر می شود. اتاقهای طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند، در طبقه دوم مجموعه ای از رواقها و اتاقها با در و پنجره های خاتم کاری به چشم می خورد.