استانداردهای مجتمع مسکونی – بخش دوم
استانداردهای طراحی مجتمع مسکونی
ارزیابی ساختمان در برابر زلزله
چگونه مقاومت ساختمان مسکونی خود را در مقابل زلزله های احتمالی ارزیابی کنیم؟
ارگان معماری می نویسد: ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های موجود، عملکرد آنها را در مقابل زلزله های احتمالی آتی پیش بینی می کند. شما می توانید با یک بررسی ساده و بر اساس مراحل ذکر شده در ذیل، ساختمان خود را ارزیابی و در صورت نیاز، با مراجعه به متخصصان مهندسی زلزله، تدابیری برای مقاوم سازی آن اتخاذ کنید.
در مناطق زلزله خیز، ساختمان باید به گونه ای طراحی و اجرا گردد که در مقابل زلزله های متوسط (مثلاً تا شدت VII مرکالی اصلاح شده) به اسکلت ساختمان آسیبی نرسد. البته همان طور که قبلاً نیز گفته شد آسیب های جزئی به اثاثیه ی منزل، شیشه ها، قاب عکس ها، … قابل قبول است، اما در مقابل زلزله های شدید (مثلاً تا درجهXI مرکالی اصلاح شده) نباید ساختمان فرو بریزد، اگر چه احتمال وارد آمدن آسیب های قابل ملاحظه به اسکلت ساختمان وجود دارد.
* توجه
از احداث ساختمان در مناطق زیر پرهیز شود:
● در نزدیکی و روی گسل ها
● در زمین های سست و خاک های رسی و نخاله های ساختمانی
● در لبه ی شیب ها یا پرتگاه ها
● در زمین هایی با شیب تند و ناپایدار
معیارها و سوال های شش گانه عبارتند از:
● شیب زمین
● نوع زمین
● نوع سیستم ساختمان
● نوع سقف طبقات
● پلان ساختمان
● کیفیت ساختمان
با کمی دقت پی می بریم که:
می بایست ساختمان در حداقل شیب احداث شود.
ساختمان در زمین های سخت بنا شود.
ساختمان می بایست دارای سیستم سازه ای مناسب باشد که این سیستم می تواند از نوع فلزی، بتونی یا در ساختمان های آجری حتماً با کلاف قائم و افقی باشد.
سقف ساختمان از نوع دال بتونی باشد.
پلان ساختمان متقارن و دارای حداقل بیرون آمدگی و تو رفتگی باشد.
نهایتاً اینکه ساختمان به نحو مطلوب و مهندسی ساز اجرا شده باشد.
ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله
اگر اصول کلی و معیارهای ذیل در یک ساختمان به اجرا در آید، این ساختمان می تواند در برابر زلزله های شدید، مقاومت مناسبی را داشته باشد:
● تهیه ی نقشه های معماری و سازه ای همراه با دفترچه ی محاسباتی که به تأیید مهندسان سازمان نظام مهندسی کشور رسیده باشد.
● استفاده از مصالح استاندارد: مصالح استاندارد دارای کیفیت مطلوب بوده و باید به تأیید مؤسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، رسیده باشد.
● اجرای صحیح کلیه ی مراحل ساخت ساختمان: اجرای ساختمان می بایست توسط مهندسین صاحب صلاحیت به انجام رسیده و در تمام مراحل تحت نظارت مهندس ناظر به انجام رسد.
حداقل ضوابط همسان سازی نقشه های سازه
الف ) مواردی که ارائه آنها الزامی است
۱ -پلان فونداسیون بطور کامل با ارائه کد ارتفاعی.
۲-مقاطع و جزئیات کامل شناژها و فونداسیون ها و شمع های احتمالی
۳-مقاطع و جزئیات کامل دیوار حائل احتمالی.
۴- پلان آکس بندی و محور بندی ستونها همراه نامگذاری صفحه زیر ستون و ستوها و تیپ بندی مربوطه وتعیین جهت ستونها
۵-پلان آکس بندی تیرریزی و بادبندی هابا مقیاس و محور گذاری
۶-نقشه شمای ستونهای تیپ همراه کد ارتفاعی با مقاطع و جزئیات کامل.
۷-نقشه شمای بادبندی ها همراه مقاطع و جزئیات صفحات اتصالات و مشخصات جوشها بطورکامل.
۸-ارائه جزئیات کامل سقف ها و پوشش ها و دیوارهای سازه ای و غیر سازه ای.
۹-نقشه کامل راه پله شامل پلان و مقاطع و اتصالات رامپ ها و خستگی ها
۱۰-رعایت کامل تطبیق نقشه های سازه با نقشه های تشریحی معماری.
۱۱-ارائه جزئیات نازک کاری مربوط به سقفها و دیوارها.
۱۲- در تمام موارد فوق استفاده از آخرین ویرایش آیین نامه ها ۲۸۰۰و مقررات ملی ساختمان الزامی است.
ب ) مواردی که میبایستدر ارائه آنهاتوصیه می شود ( توصیه های پیشنهادی )
۱-ارائه درزهای انبساط و انقطاع و جزئیات آنها.
۲-ارائه نقشه های بناهای مجاور درسایت معماری.
۳- ارائه کامل جزئیات صفحات اتصال بادبندها در همسایگی ها، در تقاطع با صفحه زیر ستون، درپل های خورجینی و ارائه راه حل مناسب در نقشه ها.
۴- در طاق های ضربی ضوابط آئین نامه ۲۸۰۰ و مبحث هشتم مقررات ملی رعایت گردد.
معماری و پایداری ….قسمت اول
اصل اول : حفاظت از انرژی
هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد .
ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت فسیلی ساخته می شوند ، نسبت به آپارتمانهای عادی امروزی ، حامل تجربیاتی منفرد و مجزا بوده و در نتیجه ، به عنوان تلاشهای نیمه کاره برای خلـق مــعـــماری سبــز مطــرح می شوند. بسیاری از این تجربیات نیز بیشتر حاصل کار و تلاش انفرادی بوده؛ و بنابراین روشن است به عنوان اصلی پایدار در طراحی ها و ساخت و سازهای جامعه امروز لحاظ نمی گردد.
اصل دوم : کار با اقلیم
ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که قادر به استفاده از اقلیم و منابع انرژی محلی باشند .
شکل و نحوه استقرار ساختمان و محل قرار گیری فضاهای داخلی آن می توانند به گــونــه ای باشد که موجب ارتقاع سطح آسایش درون ساختمان گردد و در عین حال از طریق عایق بندی صحیح سازه ، موجبات کاهش مصرف سوخت فسیلی پدید آید. این دو فرآیند مذکور ناگزیر دارای هم پوشانی و نقاط مشترک فراوان می باشند
پیش از گسترش همه جانبه مصرف سوخت فسیلی ، چوب منبع اصلی انرژی به حساب می آمد که هنوز هم حدود 15 درصد از انرژی امروز را نیز تأمین می کند. هنگامی که چوب کمیاب و نایاب شد برای بسیاری از مردم امری طبیعی بود که در راستای کاهش نیاز به چوب ، برای تولید گرما از گرمای خورشید کمک بگیرند . شهرهای یونانی همچون «پیرنه» مکان شهر را به گونه ای تغییر دادند که از ورود سیل به شهر جلوگیری شود ، و شبکه ای مستطیل شکل با خیابانهای شرقی ـ غربی را احداث نمودند که به ساختمان ها اجازه جهت گیری به سمت جنوب و استفاده از نور مطلوب خورشید را می داد.
رومی ها نیز پیروی از اصول طراحی خورشیدی را با آموختن از تجربیات یونان ادامه دادند ؛ اما آنها پنجره های شفاف که اختراع قرن اول پس از میلاد بود را نیز برای افزایش گرمای بدست آمده بکار گرفتند، با افزایش کمبود چوب به عنوان سوخت ، استفاده از نمای رو به جنوب در ساخت منازل ثروتــمـنـدان و هـمـچنین حمامهای عـمومی شهـر نیز مـتـداول شــد .
.
اصول سوم : کاهش استفاده از منابع جدید
هر ساختمان باید به گونهای طراحی شود که استفاده از منابع جدید را به حداقل برساند و در پایان عمر مفید خود ، منبعی برای ایجاد سازه های دیگر بوجود بیاورد .
معماری و پایداری … قسمت دوم
اصل پنجم : احترام به سایت
هر ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند.
معمار استرالیایی گلن مورکات این جمله عجیب را بیان می کند که: ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند. این گفته یک ویژگی از تعامل میان ساختمان و سایت آن را در خود دارد که برای فرآیند سبز امری ضروری است و البته دارای ویژگی های گسترده تری نیز می باشد. ساختمانی که انرژی را حریصانه مصرف می کند آلودگی تولید می کند و با مصرف کنندگان و کاربران خویش بیگانه است در نتیجه هرگز زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس نمی کند.
تفسیری صریح تر از این گفته چنین است که نـمی توان هر ساختمان را از درون سایت ساخته شده در آن خارج نمود و شرایط قبل از ایجاد ساختمان را دوباره در سایت احیا کرد.
.
تعاریف ساخت و ساز پایدار
ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است: «مدیریت یک محیط پاک و سالم براساس بهره*برداری مؤثر از منابع طبیعی و اصول اکولوژیکی» که هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، که شامل قوانین زیر می*باشد:
1 – کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید
2 – توسعه محیط طبیعی
3- حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان *سازی
بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را می*توان این چنین تعریف نمودد: ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع*تر با منطقه و جهان دارد.
تکنیک*های ساختمان*سازی در یک پهنه وسیع در جهت تأمین کیفیت یکپارچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی می کوشند. بنابراین استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده (محافظت انرژی) و باعث بهبود کیفیت محیطی می*شود.
اهدف کلی
• بهره*برداری مناسب از منابع و انرژی
• جلوگیری از آلودگی هوا
• مطابقت با محیط
اصول توسعه ساخت و ساز پایدار
برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی، سه اصل توسعه صنعت ساخت وساز پایدار که در جهت و حفظ تنوع زیستی در شهر باید رعایت شوند، به شرح زیر است:
• استفاده پایدار از منابع زیستی:
بدین معنا که باید دقت شود که منابع زیستی بهره*برداری شده در سامانه*های توسعه در کجا استفاده می*شوند، و چگونه می*توان آنها را پایدار نگهداشت، و از منابعی که سریعتر جایگزین می*شوند استفاده شود.
• استفاده از منابع تجدید ناپذیر:
استفاده عاقلانه از منابع غیر قابل تجدید باید به طور گسترده اعمال شود. به عنوان مثال؛ استفاده از منابع فسیلی برای سوخت غیر عاقلانه است. و یا در ساختن صندلی از چوبی استفاده شود که در طبیعت از سرعت تجدید*پذیری و جایگزینی بالاتری برخوردار است.
• کاربرد معقول از چوب (به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر) باعث می*شود که به اصل منبع لطمه*ای نخورده و امکان جایگزینی آن در طبیعت وجود داشته باشد، و حتی در نوع رنگی که در آن بکار برده می*شود از موادی که کمتر که برای محیط زیست ضرر دارد استفاده شود.
• حفاظت از تنوع زیستی: از منابع زیستی به خوبی نگهداری شود،*و مشارکت افراد جامعه در جهت بقاء و تنوع زیستی موجود الزامی باشد. طراحی پایدار و اصول اولیه آن
طراحی پایدار همکاری متفکرانه معماری با مهندسی مکانیک، برق و سازه است. علاوه بر فاکتور*های متداول طراحی مانند زیبایی، تناسب و بافت و سایه و نور و امکاناتی که باید مد نظر قرار گیرند، گروه طراحی باید به عوامل طولانی مدت محیطی، اقتصادی و انسانی توجه نموده و اصول اولیه آنرا که به قرار زیر است، مد نظر قرار دهد:
• درک محیط:
طراحی پایدار با درک از محیط آغاز می*شود. اگر ما به امکانات محیطی که در آن هستیم آگاه باشیم می*توانیم از صدمه زدن به آنها جلوگیری کنیم. درک محیط باعث مشخص شدن مراحل طراحی از جمله جهت قرارگیری نسبت به خورشید و چگونگی قرارگیری ساختمان در سایت و حفظ محیط پیرامون و دسترسی سیستم نقلیه و پیاده می*گردد.
• ارتباط با طبیعت:
چه ساختمان در داخل محیط شهری باشد و چه در یک محیط* طبیعی*تر، ارتباط دادن طبیعی به محیط طراحی شده روح و جان می*بخشد
• درک روندهای موجود در طبیعت: در سیستم موجود در طبیعت زباله موجود نیست. لاشه یک موجود، غذای یک موجود دیگر می*شود. به بیان دیگر موجب احترام بشر به نیازهای انواع گونه*های طبیعــــی می گردد. رونــــــدهایی که باعث احیـــا می*شوند تا ضایع کردن، به بیشتر زنده مــاندن ما می انجامند.
• درک تأثیرات محیطی:
طراحی پایدار سعی در درک تأثیرات محیط از طریق ارزیابی و تحلیل سایت دارد:
ارزیابی انرژی مصرفی، سمیت مصالح و تکنیک*های ساختمان سازی
بطوریکه تأثیر منفی محیطی را می*توان از طریق استفاده مصالح ساختمان سازی پایدار، مصالح با سمیت کمتر و مصالح ساختمانی قابل بازیافت کاهش داد.
• روند مشارکتی طراحی:
طراحان پایدار، اهمیت توجه به هر نظری را می*دانند. همکاری با مهندسین مشاور و متخصصین دیگر در مراحل اولیه طراحی صورت می*پذیرد. طراحان همچنین به نظرات ساکنین محلی و همسایگان محلی نیز توجه می*کنند.
• درک مردم:
طراحان پایدار باید به فرهنگ و دین و نژاد مردمی که قرار است برای آنها طراحی کنند، توجه کنند.
بنابراین معماری پایدار ترکیبی چند ارزشی در بر دارد:
زیبایی شناسی، محیط، اجتماع، سیاست و بعبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط.
یک معمار باید زیرکانه چند فاکتور را در نظر بگیرد: مقاومت و پایداری و طول عمر بنا، مصالح مناسب، و مفهوم و کانسپت. )
. معماران انگلیسی، برندا و روبرت ویل در کتاب خویش با عنوان «معماری سبز: طراحی برای آینده ای آگاه از انرژی» یکی از ساده ترین و صریح ترین چارچوب ها را برای معماری سبز مطرح نموده اند. آنها این اصول را با استفاده از مثال های مختلف از طراحی ساختمان در اروپا انگلستان و امریکا نشان داده اند. ایشان بر فراگیری از معماری بومی تأکید زیادی داشتند، معماری که در تجربه نسل های متمادی ساکن یک منطقه و اقلیم ویژه در آن نهفته است
فرآیند سبز در معماری فرآیندی کهن می باشد، برای مثال از هنگامی که انسان های غار نشین برای اولین بار پی به این مسئله بردند که انتخاب غاری رو به جنوب از لحاظ دمای محیط بسیار مناسب تر از غاری می باشد که دهانه آن به سمت شمال است. موضوع جدید درک این مهم است که معماری سبز برای محیط های مصنوع و انسان آفرینش بهترین فرآیند برای طراحی ساختمان هاست؛ به گونه ای که تمام منابع وارده به ساختمان، مصالح آن، سوخت یا اشیا مورد استفاده ساکنان، نیازمند پدید آوردن یک معماری پایدار هستند.
ساختمان گلن هاوس در سانتامونیکا کالیفرنیا بهترین نمونه از سازه های سازگار با محیط زیست است . اینساختمان برق و آب مصرفی خود را خودش تولید می کندو در آن برمصرف بهینه انرژی تأکید شده است.
چند آرشیتکت در پاسخ به سئوال «معماری سبز چیست؟»، در تربیون آزاد معماری اینترنت این گونه اظهار داشته*اند:
مهمتر و قبل از هر چیز یک ساختمان سبز:
-احتیاجات ساکنین آن را برآورده می*کند.
-سلامتی، رضایت و خشنودی، بهره*وری و نشاط ساکنین خود را تأمین می*کند.
-بهره*گیری سنجیده از راهکارهای تأئید شده معماری پایدار، ساخت و ساز با مواد غیر مسموم*کننده، استفاده مؤثر از مصالح به دست آمده از مواد طبیعی پایدار، اتکا و وابستگی به خورشید برای نور روز، انرژی گرمائی و الکتریکی و بازیافت مواد را ملزم می*کند.
-یک تلفیق معمارانه از این راهکارها در یک ساختمان که مایه افتخار استفاده*کنندگان آن و در خدمت جهان طبیعی است.
* توجه به موارد ذیل:
-استقرار ساختمان*های روی سایت شامل دسترسی*ها و مسیرهای تدارک دیده شده سودمند.
-جهت*یابی ساختمان*ها با توجه به خورشید و محیط اطراف.
-چیدمان اتاق*های داخلی و درها و پنجره*ها.
-ابعاد و وجوه ساختمان*ها و اجزاء تشکیل*دهنده محیطی.
-رنگ، نما، تزئینات ساختمان و محیط.
* ساختن خانه*ها و اماکن تجاری با انرژی مؤثر بیشتر
بعضی از جنبه*های معماری سبز عبارتند از:
-افزایش آسایش، قابلیت زندگی و بهره*وری.
-بهبود دوام، کیفیت و قابلیت نگهداری.
-ثبات وضعیت محیط داخلی.
-پس*انداز پول به وسیله کم کردن هزینه زندگی.
-پی*بردن به گزینه*های ساختمان*های با عملکرد بالای خورشیدی.
-انتخاب زمینه مصالح ساختمانی سبز جهت ایفای نقش شما برای کمک به حفاظت محیط*زیست.
دستـورالعمـل* اجـرائـی معمـاری سـبـز برای سـاختمـان*های مسکونـی ـ نحـوه استقـرار و کاربری اراضی سبز
– در مناطق توسعه یافته ساخت*وساز کنید: برخلاف پاشیدگی شهری، در توسعه فشرده، اراضی بایر و کشاورزی حفظ و تراکم مرتفع می*شود و به موجب آن مجاورت مغازه*ها و خدمات عمومی و حمل و نقل متناوب فراهم می*شود.
– پروژه ها* و نقشه*های چند منظوره طراحی کنید،* که در آن پروژه*ها، کاربری*های مسکونی و تجاری به منظور کمک به ایجاد اجتماعات زنده و با روح و همچنین کاهش بزرگترین منبع آلودگی یعنی استفاده از اتومبیل با هم تلفیق شده*اند.
– ساختمان*ها را به گونه ای مستقر سازید که دسترسی به حمل و نقل عمومی، مسیرهای عبور دوچرخه و دسترسی پیاده به خدمات اساسی فراهم شود. این امر استفاده از اتومبیل را به حداقل می*رساند. همچنین با اشتغال در منزل رانندگی می*تواند کاهش یابد. بنابراین در نظر داشته باشید که دفتر کار در منزل با وسایل و خط تلفن موردنیاز است.
-ساختمان*های قدیمی را مرمت کنید. مرمت ساختمان*های موجود زیست*شناسانه*ترین ساخت*وساز است.
– ساختمان*ها را با توجه به حداقل رساندن فشردگی محیطی مستقر سازید.
– ساختمان*ها را به گونه*ای جایگزین نمایید که از گیاهان موجود بهره*برداری گردد.
طراحی خانه*های سبز
– کوچکتر بهتر است. با یک طرح خوب از فضاهای داخلی استفاده مطلوب ببرید به طوری که اندازه کلی ساختمان و منابع مورد استفاده در ساخت و نگهداری آن در حداقل نگه داشته شوند.
– ساختمانی انرژی کفا طراحی کنید . از عایق*کاری در سطح بالا و پنجره*های با قابلیت بالا در جهت نور خورشید (تابش گرمایی در شرق و غرب) و با ساختار سخت درزگیری شده استفاده کنید. ساختمان*های به هم چسبیده هزینه پوشش ناکافی خارجی بنا را به حداقل می*رساند.
– آسایش رایگان. گرمای معمول خورشیدی، نور روز و خنک*کننده*های طبیعی می*توانند با ارزش مؤثری در اغلب ساختمان*ها جا داده شوند.
-انرژی رایگان بدست آورید. ساختمان*ها را با آبگرمکن خورشیدی و مولد برق نوری یا با [پیش*بینی] تأسیسات خورشیدی برای آینده طراحی کنید.
– استفاده مطلوب از مصالح. ضایعات را با طراحی برای ارتفاع استاندارد سقف*ها و ابعاد ساختمان به حداقل برسانید.
– دفع زباله را برای ساکنین ساده کنید. برای پروسه دفع زباله مواردی از قبیل سطل*های زباله نزدیک آشپزخانه و در محفظه زیر سینک ظرفشویی تدارک ببینید.
– سیستم*های گرفتن (دفع) آب بام می*تواند برای جمع*آوری آب باران و استفاده از آن در آبیاری محوطه در نظر گرفته شود.
________________________________________
مصالح سبز
– از استفادة آن مواد شیمیایی که اُزن را از بین می*برند در تجهیزات مکانیکی و عایق*ها اجتناب کنید.
– از مصالح ساختمانی بدست آمده از محل استفاده کنید. حمل و نقل حائز اهمیت است هم در انرژی مصرفی و هم در آلودگی عمومی.
– از مصالح ساختمانی زائد یا فرآورده*هایی که از مواد قابل برگشت به چرخه طبیعت بدست آمده*اند از قبیل عایق سلولز، هوموسوت، تخته چندلا، آجر فرش کف ساخته شده از شیشه زمینی و پلاستیک بازیافتی به شکل الوار و کف*پوش استفاده کنید.
– فرآورده*های چوبی معتبر را جستجو کنید. از الوار منحصراً ضمانت*شده و بدست آمده از جنگل*های کنترل شده استفاده کنید.
– از موادی که با گاز خود آلوده کننده هستند اجتناب کنید
