انواع قوس در معماری ایران

انواع قوس در معماری ایران

قوس شبدری کند

دهانه طاق (الف د )را تعیین کرده و از مرکز آن( ه ) دایره ای به شعاع (الف ه )رسم می کنیم سپس از روی نقاط (الف) و( د )به اندازه نصف دهانه کمان هایی می زنیم که به ترتیب نقاط (ب) و (ح) برای نقطه (الف) و نقطه (ج) و (ر) برای نقطه (د) ترسیم می شود (الف ب) و (ج د) پاکار قوس را تشکیل می دهند سپس از نقطه ی (ح) کمانی به اندازه (ح ج) و از نقطه ی (ر) کمانی به اندازه (رب) می زنیم که شانه ی قوس را ترسیم می کند در این حالت هر دو قوس ذکر شده همدیگر را در نقطه (ص) قطع می کنند شرط صحت این قوس آن است که نقطه (ص) دقیقا بر روی عمود منصف دهانه یعنی (ع ه ص) قرار بگیرد بدین ترتیب کمان های (الف ب) (ب ص) (ص ج) (ج د) معرف قوس شبدری کند هستند.

قوس شبدری تند

دهانه قوس (الف د) را در نظر می گیریم و از وسط دهانه نقطه (ه) دایره ای به شعاع (الف ه) رسم می کنیم سپس به همان اندازه ای که پرگار باز است یعنی همان نصف دهانه از نقطه (ص) و (ع) که در اصل همان نقاط بالایی و پایینی دایره هستند کمان هایی می زنیم تا نقاط (ب) و (ج) مشخص شوند و در نیم دایره پایین هم نقاط (ح) و (ر) را مشخص می کنیم در این حالت (الف ب) و (ج د) پاکار قوس را تشکیل می دهند به مرکز (ح) به طول (ح ج) یا (ب ر) قوس (ج ط) را رسم می کنیم و برای نقطه (ر) نیز به همین صورت قوس (ط ب ) را رسم می کنیم که شانه های طاق را تشکیل می دهند. و بدین صورت جمع کمان های (الف ب)(ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس شبدری تند را تشکیل می دهند.خط (ع ص) عمود منصف دهانه است و در این قوس شرط صحیح بودن ترسیم این است که حتما نقطه (ط) روی این عمود منصف واقع شود.

قوس شبدری ساده

دهانه قوس را مشخص کرده و از مرکز آن (ه) دایره ای به شعاع نصف قوس رسم می کنیم سپس عمود منصف دهانه را می شود خط (ص ه) رسم می کنیم سپس قوس (الف ص) و (ص د) را نصف می کنیم تا نقاط (ب) و (ج) به دست بیایند دوقطر(ب ه ر) و (ج ه ح) را رسم می کنیم(مجموع این دو کار را می توان با نصف کردن خط (الف ص) و(ص د) و امتداد آن نیز به دست آورد)حال به مرکز (ح) و شعاع دهانه کمان (ج ط) و از نقطه (ر) به اندازه دهانه کمان (ب ط) را رسم می کنیم بنابراین کمان های (الف ب) ( ب ط) (ط ج) و(ج د) قوس شبدری ساده را تشکیل می دهند.صحت ترسیم این قوس این است که حتما نقطه (ط) برروی عمود منصف دهانه واقع شود.

پا تو پا

قوس پاتوپای کند

ابتدا دهانه قوس را مشخص می کنیم که همان خط (الف د) است سپس دایره ای از مرکز این قوس نقطه (ه) به اندازه نصف دهانه رسم می کنیم از نقطه (الف) به اندازه نصف دهانه کمان زده و نقطه (ب) را مشخص می کنیم برای نقطه (ج) هم به مرکز (د) همین کار را تکرار می کنیم سپس نقطه (ب) و (ج) را به (ه) وصل کرده و امتداد می دهیم تا دایره را در نقاط (ح) و (ر) قطع کند سپس به مرکز (ح) و دهانه (ح ج) و به مرکز(ر) و دهانه (ر ب) به ترتیب کمان های (ج ط) و (ب ط) را رسم می کنیم در این حالت کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس پاتوپای کند را تشکیل می دهند

برای استقامت بیشتر خطوط (ب ر) و (ج ح) را ادامه می دهیم تا خطوط عمود بر دو طرف دهانه قوس را در نقاط (س) و (ش) قطع کنند

شرط صحت ترسیم این قوس آن است که نقطه (ط) روی عمود منصف دهانه قرار بگیرد.

قوس پاتوپای تند

ابتدا دهانه قوس را مشخص می کنیم که همان خط (الف د) است سپس دایره ای از مرکز این قوس نقطه (ه) به اندازه نصف دهانه رسم می کنیم از نقطه (ص) به اندازه نصف دهانه کمان زده و نقطه (ب) را مشخص می کنیم برای نقطه (ج) هم به مرکز (ص) همین کار را تکرار می کنیم سپس نقطه (ب) و (ج) را به (ه) وصل کرده و امتداد می دهیم تا دایره را در نقاط (ح) و (ر) قطع کند سپس به مرکز (ح) و دهانه (ح ج) و به مرکز(ر) و دهانه (ر ب) به ترتیب کمان های (ج ط) و (ب ط) را رسم می کنیم در این حالت کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس پاتوپای کند را تشکیل می دهند

برای استقامت بیشتر خطوط (ب ر) و (ج ح) را ادامه می دهیم تا خطوط عمود بر دو طرف دهانه قوس را در نقاط (س) و (ش) قطع کنند

شرط صحت ترسیم این قوس آن است که نقطه (ط) روی عمود منصف دهانه قرار بگیرد.

قوس پا تو پای ساده

پس از مشخص کردن دهانه قوس دایره ای به مرکز دهانه (ه) و شعاع نصف دهانه را رسم می کنیم تا نقطه (ص) نقطه بالایی دایره پیدا شود سپس قوس های (الف ص) و (ص د) را نصف می کنیم تا نقاط (ب) و (ج) به دست بیایند سپس (ب ه) و (ج ه) را امتداد می دهیم تا دایره را در نقاط (ح) و (ر) قطع کنند سپس آنها را هم ادامه می دهیم تا نقاط (ی) و (ک) روی عمود های کنار دهانه به دست بیایند قوس (الف ب) و (ج د) پاکار قوس را تشکیل می دهند و سپس از نقطه (ی) به اندازه ( ی ج) کمانه (ج ط) و از نقطه (ک) به اندازه (ک ب) کمانه ( ب ط) را رسم می کنیم اندازه های (ج ی) و (ک ب) نیز مساوی هستند.بنابراین کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) معرف قوس پا تو پای ساده هستند شرط صحت ترسیم این قوس آن است که نقطه (ط) روی عمود منصف دهانه قرار بگیرد.

شاخ بزی

قوس شاخ بزی کند

ابتدا دهانه قوس خط (الف د) را مشخص کرده و آن را به شش قسمت مساوی تقسیم می کنیم و از هر طرف یک ششم آن را علامت زده بدین ترتیب نقاط (ی) و (ک) به دست می آیند سپس مثلث متساوی الاضلاع(ی و ک) را به اندازه چهار قسمت میانی و بر روی آن رسم می کنیم(طول ضلع چهار ششم دهانه می شود)اضلاع (ی و) و (ک و) را از هر دو طرف امتداد می دهیم تا امتداد پایینی آن پایه های دهانه را در نقاط (ح) و(ر) قطع کند حال از روی نقاط (ی) و (ک) به شعاع (الف ی) مساوی با (ک د) دو کمان (الف ب) و (ج د) را رسم می کنیم تا با امتداد اضلاع مثلث (ی و) و (ک و)تلاقی کنند این قسمت پاکار قوس را تشکیل می دهد سپس از نقطه (ح) به اندازه (ح ج) مساوی با (ر ب) کمان (ج ط) و از نقطه (ر) نیز به همان اندازه کمان (ب ط) را رسم می کنیم و بدین ترتیب مجموع چهار کمان (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس شاخ بزی کند را تشکیل می دهند. شرط صحت ترسیم این قوس آن است که محل تلاقی کمان های شانه ی قوس یعنی (ط) دقیقا بر روی عمود منصف دهانه ی قوس واقع شود.

قوس شاخ بزی تند

دهانه قوس خط (الف د) را در نظر می گیریم سپس این خط را به سه قسمت مساوی تقسیم می کنیم تا نقاط (ی) و (ک) به دست بیایند بر روی خط (ی ک) مثلث متساوی الاضلاع (ی ک و) را رسم می کنیم سپس دو ضلع (ی و) و(ک و) را از دو طرف امتداد می دهیم تا امتداد پایینی آن پایه های دهانه ی قوس را در نقاط (ح) و(ر) قطع کنند حال از روی نقاط (ی) و (ک) به شعاع (الف ی) مساوی با (ک د) دو کمان (الف ب) و (ج د) را رسم می کنیم تا با امتداد اضلاع مثلث (ی و) و (ک و)تلاقی کنند این قسمت پاکار قوس را تشکیل می دهد سپس از نقطه (ح) به اندازه (ح ج) مساوی با (ر ب) کمان (ج ط) و از نقطه (ر) نیز به همان اندازه کمان (ب ط) را رسم می کنیم و بدین ترتیب مجموع چهار کمان (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس شاخ بزی تند را تشکیل می دهند. شرط صحت ترسیم این قوس آن است که محل تلاقی کمان های شانه ی قوس یعنی (ط) دقیقا بر روی عمود منصف دهانه ی قوس واقع شود

پنج اُو هفت (مشهور ترین قوس ایرانی)

قوس پنج او هفت کند

ابتدا دهانه ی قوس را مشخص کرده سپس عمود منصف آن را رسم کرده بر روی عمود منصف نقطه (ص) را دقیقا برابر نصف دهانه انتخاب می کنیم از نقطه (الف) به اندازه (الف ص) کمانی می زنیم تا دهانه را در نقطه (ک) قطع کند هم چنین از نقطه (الف) به طول دهانه (الف د) کمانی می زنیم تا پایه سمت راست قوس را در نقطه (ح) قطع کند به مرکز (ک) و طول (ک د) کمانی می زنیم سپس (ح ک) را امتداد می دهیم تا کمان را در نقطه (ج) قطع کند سپس از نقطه (ح) به طول (ح ج) کمانی می زنیم تا عمود منصف دهانه را در نقطه (ط) قطع کند و به همین ترتیب نیز قوس های طرف دیگر را رسم می کنیم در این صورت کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس پنج او هفت کند را تشکیل می دهند.

قوس پنج او هفت تند

ابتدا دهانه ی قوس را مشخص کرده سپس عمود منصف آن را رسم کرده بر روی عمود منصف نقطه (ص) را دقیقا برابر نصف دهانه انتخاب می کنیم از نقطه (الف) به اندازه (الف ص) کمانی می زنیم تا دهانه را در نقطه (ک) قطع کند سپس به مرکز (ک) و به شعاع (ک د) کمانی می زنیم تا امتداد عمود منصف دهانه را در نقطه (و) قطع کند خط (و ک) را کشیده و از هر دو طرف امتداد می دهیم تا پایه سمت راست قوس را در نقطه (ح) قطع کند حال به مرکز (ک) و طول (ک د) کمانی می زنیم تا زمانی که امتداد (و ک) را قطع کند و نقطه (ج) به دست می آید سپس به مرکز (ح) و طول (ح ج) کمانی می زنیم تا عمود منصف دهانه را در نقطه (ط) قطع کند و به همین نحو قوس های طرف مقابل را رسم می کنیم در این صورت کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس پنج او هفت تند را تشکیل می دهند.

پنج او هفت کند خوابیده(قوس پنج پرگاره)

دهانه (الف د) را در نظر گرفته و آن را به چهار قسمت مساوی تقسیم می کنیم از نقاط تقسیم عمود هایی رسم می کنیم از عمود های خارج شده در هر دو طرف دهانه به اندازه یک چهارم طول دهانه به طرف بالا علامت می زنیم تا نقاط (ح) و(چ) به دست بیاید به مرکز (ه) و طول (ه ح) کمانی می زنیم تا دهانه را در نقطه (ی) قطع کند به مرکز نقطه (ی) و اندازه (الف ی) کمانی می زنیم تا عمود (ح س) را در نقطه ی (م) قطع کند سپس (م) و (ی) را به هم وصل کرده و امتداد می دهیم تا عمود منصف دهانه را در نقطه (و) قطع کند در این حالت طول(م و) برابر با طول (ه ح) خواهد بود سپس از نقطه (ح) به نقطه (و) وصل کرده امتداد می دهیم تا پایه های دهانه را در نقطه (ر) قطع نماید سپس به مرکز (ی) و طول (ی الف) کمانی می زنیم که امتداد خط (و م) آن را قطع می کند(نقطه (ج)) و این قسمت پاکار قوس را تشکیل می دهد و از نقطه (و) و به طول (و ج) کمانی را می زنیم تا امتداد عمود (س ح) آن را قطع کند و نقطه (ل) می نامیم و این قسمت پایین شانه را تشکیل می دهد سپس به مرکز (ر) و طول (ر ل) کمانی می زنیم تا عمود منصف دهانه را در نقطه (ط) قطع کند و این قوس ها قسمت بالای شانه را شکل می دهند سپس نیمه دیگر قوس را هم به همین ترتیب و متقارن رسم می کنیم مجموع قوس های (الف ب) (ب ل) (ل ط) (ط ک) (ک ج) و ( ج د) تشکیل دهنده ی این قوس هستند.

هشت اُو پنج

قوس هشت او پنج

دهانه ی (الف د) را مشخص کرده و عمود منصف آن را رسم کرده سپس دهانه را به ده قسمت مساوی تقسیم کرده نقاط (ی) و (ک) را هر کدام از دو دهم هر طرف جدا می کنیم به انداره چهار واحد از واحد های به دست آمده یعنی چهار دهم دهانه بالا و پایین خط عمود منصف جدا می کنیم و نقاط (ص) و (و) می نامیم و از دو نقطه (ی) و (ک) به (و) وصل می کنیم و از هر دو طرف امتداد می دهیم تا پایه های قوس را در نقاط (ح) و (ر) قطع کند سپس از مرکز (ک) و به طول (ک د) و از مرکز (ی) و به طول (الف ی) کمان هایی می زنیم تا پاکار قوس را تشکیل دهند و در این حالت امتداد قطرهای (ح و ی) و ( ر و ک) به ترتیب نقاط (ج) و (ب) را مشخص می کند سپس از نقطه ی (ح) به طول (ح ج) و از نقطه (ر) به طول (ر ب) کمان هایی می زنیم تا نقطه ی (ط) تیزه ید قوس نیز به دست بیاید.در این حالت کمان های (الف ب) (ب ط) (ط ج) و (ج د) قوس هشت او پنج را تشکیل می دهند.

کلیل

قوس کلیل کند پنج او هفت

برای ترسیم این قوس ابتدا قوس پنج او هفت کند خوابیده را تا پاکار و قسمت های پایین شانه به صورت ذیل رسم می کنیم:

(دهانه (الف د) را در نظر گرفته و آن را به چهار قسمت مساوی تقسیم می کنیم از نقاط تقسیم عمود هایی رسم می کنیم از عمود های خارج شده در هر دو طرف دهانه به اندازه یک چهارم طول دهانه به طرف بالا علامت می زنیم تا نقاط (ح) و(چ) به دست بیاید به مرکز (ه) و طول (ه ح) کمانی می زنیم تا دهانه را در نقطه (ی) قطع کند به مرکز نقطه (ی) و اندازه (الف ی) کمانی می زنیم تا عمود (ح س) را در نقطه ی (م) قطع کند سپس (م) و (ی) را به هم وصل کرده و امتداد می دهیم تا عمود منصف دهانه را در نقطه (و) قطع کند در این حالت طول(م و) برابر با طول (ه ح) خواهد بود سپس از نقطه (ح) به نقطه (و) وصل کرده امتداد می دهیم تا پایه های دهانه را در نقطه (ر) قطع نماید سپس به مرکز (ی) و طول (ی الف) کمانی می زنیم که امتداد خط (و م) آن را قطع می کند(نقطه (ج)) و این قسمت پاکار قوس را تشکیل می دهد و از نقطه (و) و به طول (و ج) کمانی را می زنیم تا امتداد عمود (س ح) آن را قطع کند و نقطه (ل) می نامیم و این قسمت پایین شانه را تشکیل می دهد)

سپس جای نقطه (و) را تغییر می دهیم روی عمود منصف دهانه به اندازه ی نصف دهانه پایین می آییم و این نقطه را (و) می نامیم در این حالت از نقطه ی (و) کمانی به طول (و ح) می زنیم ( خط (ح ل) حد واصل نشست نقطه ی (ل) از نقطه (ح) است) این کمان نقطه ی (چ) را نیز قطع می کند خط (ح ل) را نیز رسم می کنیم هم چنین می توان این کمان را از نقطه (و) و طول(و ط) نیز به دست آورد. در این صورت (ه ط) برابر با (ه ح) خواهد بود.قسمت های متقارن را نیز باید ترسیم کنیم.کمان های (الف ب) (ب ل) (ل ح) (ح ط) (ط چ) (چ ک) (ک ج) (ج د) معرف قوس کلیل کند پنج او هفت خواهند بود.

قوس کلیل تند پنج او هفت

برای ترسیم این قوس ابتدا قوس پنج او هفت کند خوابیده را تا پاکار و قسمت های پایین شانه به صورت ذیل رسم می کنیم:

سپس از نقطه ی (و) کمانی به طول (و ح) می زنیم ( خط (ح ل) حد واصل نشست نقطه ی (ل) است) این کمان نقطه ی (چ) را نیز قطع می کند خط (ح ل) را نیز رسم می کنیم هم چنین می توان این کمان را از نقطه (و) و طول(و ط) نیز به دست آورد. در این صورت (ه ط) برابر با (ه ح) خواهد بود. قسمت های متقارن را نیز باید ترسیم کنیم .کمان های (الف ب) (ب ل) (ل ح) (ح ط) (ط چ) (چ ک) (ک ج) (ج د) معرف قوس کلیل تند پنج او هفت خواهند بود.

جهت دانلود فایل اتوکد حاوی انواع قوس های معماری ایرانی از لینک زیر استفاده کنید