به گزارش ارگان معماری: زمانی كه از كویر به باغ وارد می شویم، چون اطراف آن خشكی و بی آبی است، تك تك عناصر در ذهنمان وجهه خاصی می یابد و به نظم در می آید. در همه جای باغ ایرانی، درخت وجود دارد و تلقی معمار از باغ ایرانی، در مناطق كویری ایران به نظم می رسد، چون همه چیز طرح ریزی می شود. باغ ایرانی حصار نیز دارد، پس می توان نتیجه گرفت باغ ایرانی به طور كل، در مناطق كویری و خشك مفهوم می یابد.

در طول تاریخ، سرزمین کهن مهریز، قرین پایداری و پایندگی بوده است. زندگی مردمش را از دیرباز، هم بر نقش و نگار طاق و رواق و شبستان و ایوان می بینیم و هم نوشته ها و نگاشته های روی خشت ها و تخته سنگ ها و طومارها و اوراق کتاب ها. فضای فرهنگی و معنوی این سرزمین را از همان آغاز راه گوهری ارزشمند می یابیم و طبیعتش را برخوردار از همه مواهب و ذخایر خدادادی. ساکنانش نه تنها دوستدار طبیعت اند که زندگی را در دل آن سامان داده اند و با آهنگ جاودانی و همیشگی طبیعت همساز ساخته اند و نقش این طبیعت و شگفتی هایش به دست آنان بر سنگ و فلز و چوب به جای مانده و فرآورده های هنری اعجاب آوری را پدید آورده است.


شهرستان مهریز یكی از شهرهای تاریخی و باستانی استان یزد است و از آثار تاریخی مختلفی نیز برخوردار است. باغ پهلوان پور مهریز یکی از این آثار می باشد، این باغ به دلیل روان بودن آب از داخل آن، از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده. این آب از قنات مشهور به "حسن آباد" سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمی کند. آب قنات حسن آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده اند، سیراب می کند. علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می شود.


باغ پهلوان پور مربوط به اواخر دوره قاجار و متعلق به یكی از تجار یزدی، به نام علی پهلوان پور بوده است. این باغ در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره ثبت 6334 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.


باغ پهلوان پور 5 هكتار مساحت دارد و دارای 16 حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می شود) است که هر 12 روز یکبار به آن متعلق می گیرد. زمان هر حقابه بین 10 الی 11 دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می شود. دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان میوه باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت و نسبتاً خنک این منطقه است. این باغ و عمارت آن قدمتی بیش از 100 سال دارد.


باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز محور اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.


مجموعه ورودی باغ شامل: برج، اصطبل و کاهدان است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است، گر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار می باشد. زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در محور اصلی ترین مسیر باغ واقع گردیده است.


ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی کوشک شامل: تالار، حوضخانه و گوشوارها است، که آب قنات حسن آباد پس از آنکه از وسط کوشک عبور می نماید، در باغ جاری می شود.


بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می ساخته. این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاق های نشیمن، پستو، طنبی و مطبخ را شامل می شود. در کنار کوشک آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته، که اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شدند. بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده در جبهه شمالی باغ قرار دارد.