ویژه گی های طبیعی استان یزد

ویژه گی های طبیعی استان یزد

ویژگی های طبیعی استان یزد :

ارگان معماری می نویسد:

•این استان در حاشیه دشت کویر در مرکز ایران بین عرض جغرافیایی 24 درجه و 48 دقیقه و 23 درجه و 30 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و 45 دقیقه و 56 درجه و 30 دقیقه شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است .

•استان یزد از شمال و مغرب به استان اصفهان و از شمالشرقی به استان خراسان از طرف جنوب غربی به استان فارس و از جنوب شرقی به استان کرمان محدود می شود و مساحت آن 72000 کیلومترمربع است .

ناهمواریها :

در تشکیلات و طبقات زمین شناسی استان یزد از قدیمیترین تا جدیدترین رسوبات مشاهده می شود به بخش اعظم این رسوبات متعلق به دورانهای مزوزوئیک و سزوزوئیک است و سنگ هایی از جنس آهک ، گچ ، نمک ، سیلیس ، بازالت ، مرمر و گرانیتها را در خود جای داده است بدین روی استان یزد از نظر منابع طبیعی جز آب در موقعیت بسیار خوبی قرار دارد و به طور کلی ناهمواریهای استان را می توان به دو دسته تقسیم نمود :

1 . کوه ها ( جنوبی ، شمالی و شرقی )

2 . سرزمین های نسبتا هموار شامل دشتها ( کویرها ، کفه ها ) و تپه های شن روان

•آب و هوا :

استان یزد که در مرکز ایران قرار گرفته به علتی شرایط اقلیمی ویژه ای است از جمله دوری از دریا و ممانعت از ارتفاعات زاگرس و البرز نفوز رطوبت به آن ، مجاورت با دشت کویر ، آبهای سطحی اندک ، تبخیر شدید و رطوبت نسبی کم ، دوره گرمای طولانی و نوسانات شدید درجه حرارت موجب گردیده استان یزد دارای آب و هوای بیابانی باشد و تنها عامل تعدیل کننده گرما ارتفاعات شیر کوه است که تا شعاع نسبتا وسیعی مناطق اطراف خود را تحت تاثیر قرار داده و مناطق خوش آب و هوایی در دوره های آن پدید آمده است .

باد ها و توفان ها :

در بیابان های این استان ، باد عامل اصلی تغیر محیط طبیعی است و جهت عمومی آن شمالغربی ، جنوبشرقی است و زمان وزش آن در اواخر اسفند تا اوایل خرداد ماه می باشد توفان های ناشی از آن که به لهجه محلی تیفون نامیده میشود موجب تشکیل و جابجایی تپه های شن روان در اطراف یزد و ... می شود . توفانها تخیب کشتزار ها و انسداد قنات ها را موجب می گردد که عامل اصلی کمبود آب و بلطبع کمبود پوشش گیاهی است .

منابع آب :

•به علت وجود آب و هوای منطقه کویری و بارش اندک و منابع محدود آب ، دشواریهای بسیاری پدید آمده که مهمترین آنها عدم گسترش و توسعه کشاورزی است فقر پوشش گیاهی و محدودیت سطح زیر کشت و کاهش بازده به علت نبود آب کافی بازتاب منفی فراوانی بجای گذاشته است .

•تنها در اطراف شیرکوه جریاهنای موقتی آب بصورت جویبارهای فصلی دیده می شود به این ترتیب آب منطقه از طریق آب های محدود زیر زمینی ( قناتها و چاههای عمیق و نیمه عمیق و بعضا چشمه ها ) تامین می شود . از این رو انبار و نگه داری آب و نیز صرفه جویی در مصرف آن بسیار اهمیت داشته و دارد هر چند در حال حاظر به سبب گسترش شبکه لوله کشی و حفر چاه های عمیق نقش آب انبار های معروف یزدی از بین رفته است و قنات ها نیز رفته رفته قدرت آبدهی خود را از دست داده و خشک و متروک می شوند .

پوشش گیاهی:

بطور کلی با توجه به شرایط اقلیمی که بدان اشاره شد و بارش اندک و نامنظم و نوسانات زیاد درجه حرارت تبخیر فراوان و پایین بودن سطح آب های زیر زمینی و نا مساعد بودن خاک این منطقه با کمبود پوشش گیاهی مواجه است و همین پوشش نا چیز گیاهی بعضا مورد بی مهری استفاده کنندگان قرار می گیرد و با مصرف بی رویه رو به نابودی و انهدام گرائیده است .

بررسی تاریخی و سیاسی یزد :

•برخی از مورخان بنای اولیه یزد را از زمان اسکندر مقدونی می دانند ولی آثار موجود در ارنان و غربال بیز و ... حاکی از قدمت آن تا دوران قبل از تاریخ می باشد ، بعضی از صاحبنظران تاریخ بنای یزد را به یزدگرد اول ساسانی نسبت می دهند وجه تسمیه یزد در ارتباط با نام این شخص است و واژه یزش در فارسی میانه به معنی ستایش و نیایش است . پس از ظهور اسلام و گرایش مردم یزد به دین اسلام به یزد دارالعباده نیز گفته شد . کهن ترین محله مسکونی شهر یزد محله فهادان است که گسترش شهر از این محله به سمت جنوب و جنوب شرقی و جنوب غربی بوده است ، به طوریکه در این قسمت از شهر ، خیابان ها و میادین و بناهای مسکونی جدید احداث گردیده است .

نمای شهری و ویژگی های معماری :

•نمای شهری و ویژگی های معماری :

•شرایط خاص اقلیمی مردم را ملزم به رعایت و پیروی از شیوه معماری ویژه اینگونه مناطق کرده است مهمترین ماه بومی که فراوان و ارزان یافت می شود خاک نرم است به این سبب بافت و ساخت خانه های قدیمی همگی از این ماده به صورت ( خشت ، چینه کاهگ ) بهره گرفته است . خاصیت اصلی خاک که با کاه و آب به شکل کاهگل در می آید تعدیل هوای گرم و داغ تابستانهای کویر است و لذا بعنوان عایق عمل می کند . بافت کهن و مسکونی شهر تقریبا از شیوه معماری خاص بهره گرفته که کمتر تفاوتی در آن دیده می شود .

•کوچه ها همگی کم عرض بوده و رفت و آمد در آنها به کندی انجام می پزیرد . از ویژگی های اصلی خانه های قدیمی یزد دیوارهای بلند که سری در برابر نا امنی و هجوم بیگانه و سایگاه روزهای گرم بوده و اتاق هایی که معمولا در چهار طرف خانه ساخته می شده ، زیرزمین های بزرگ که استراحتگاه تابستانه مردم بوده و حتی حوض های بزرگ وسط حیاط فضای گسترده و بازی به نام تالار که بیشتر صبحها و بعدازظهر های تابستان مورد استفاده قرار می گیرد . بادگیر در ساختمان های یزد به منزله خنک کننده طبیعی است که بسیار استادانه و جالب و هماهنگ با شرایط اقلیمی کویر طراحی شده . در چند ساله اخیر با گسترش موج نوسازی و شیوه های به اصطلاح نوین معماری طراحی خانه ها دستخوش تغیراتی شده و شیوه های جدید از پنجره های کم شیشه و چوبی کمتر نشانی یافت می شود.

آثار و ابنیه تاریخی :

یزد به علت مرمت و سابقه دیرینه و فرهنگ غنی و متداوم و نیز موقعیت های جغرافیایی خاص دارای آثار درخشان و با شکوه از دوران قبل و بعد از اسلام است که مهمترین آنها شرح ذیل است :

1 .مسجد جامع یزد که در نوع خود از شاهکار های زیبای معماری اسلامی و متعلق به نیمه اول قرن هشتم هجری قمری است

2 .مساجد ایر چخماق ، ریگ ، ملا اسماعیل ، بقعه دوازده امام و نیز از جمله سید رکن الدین ، مسجد حظیره ، مدرسه و خانه حسینیان ، مسجد بزرگ پشت باغ و ده ها امام زاده و مقبره ، آب انبار ، خانقاه ، حمام و قنات های بسیار قدیمی که هر یک دارای ارزش زیادی است .

3 .زندان اسکندر مقدونی

4 .باغ دولت آباد

5 .باغ خان و میدان و بازارخان

6 .آتشکده یزدان که حدود 700 سال است آتش مقدس آتشکده فارس در آن روشن است . یزد حدود 1300 سال است که بزرگترین کانون زرتشتیان ایران به شمار می رود و همواره سرزمین مقدس و محترمی بشمار میرفته .

جمعیت :

•بر اساس سر شماری نفوس سال 1370 جمعیت استان یزد حدود 690 هزار نفر بوده است که غالبا ( 67 درصد جمعیت ) به علت نا مساعد بودن شرایط اقلیمی شهرنشین می باشند که به طور کلی در بخش های مختلف صنعت و خدمات مشغول می باشند .

دین و زبان :

•اکثریت مردم استان یزد مسلمان و شیعه اثنی عشری اند. زرتشتیان و یهودیان نیز در شهر یزد سکونت دارند زبان مردم یزد فارسی است و اقلیت زرتشتی نیز به لهجه ی خاص خود متکلم هستند . البته در ترکیب قومی جمعیت یزد علاوه به مردم بومی شامل مردم بلوچ ، افقانها ، کردها ، عراقی ها و مهاجمین جنگ تحمیلی نیز می باشند .

شهرستان یزد :

•در این شهرستان در دره ای وسیع و خشک بین کوه های شیر کوه و خرانق واقع شده است ، از طرف شمال به شهرستان اردکان و از طرف مغرب به استان اصفهان محدود است ، مساحت آن حدود 6 هزار کیلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دریا حد متوسط 1200 متر می باشد . دارای آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی با تابستان های گرم و خشک و زمستان های معتدلتر می شود . جمعیت یزد از سرشماری سال 1365 حدود 313هزار نفر بوده و دارای 3 بخش ، مرکزی ( اشکذر و خضر آباد ) است