به گزارش ارگان معماری: به وسیله این بادگیرها عمل خنک کردن آب انبار صورت می‌گیرد. روزنه‌های ورودی و بادگیرها هوای داخل آب‌انبار را در فصول گرم سال متعادل و حتی خنک می‌سازند. برخورد باد با آب داخل آب انبار به این مهم کمک می‌کند که اکنون با توجه به اینکه دیگر آبی در آب‌انبار نیست خنکی هوا کمتر احساس می‌شود. روزنه بالای گنبدهای این آب‌انبار به تهویه هوا کمک می‌کند. با توجه به ساخت و سازهاي كيش و از بين رفتن مسير آبهاي سطحي منتهي به آب انبارهاي سنتي، اين آب انبارها كاربري اصلي خود را از دست داد و امروزه از دستگاه هاي آب شيرين كن براي تهيه آب شيرين استفاده مي شود. معماري خاص اين بنا ياد آور ايام گذشته و براي گردشگران بسيار جالب و ديدني است.آب‌انبار سنتی جزیره کیش اکنون تنها به صورت یک آب انبار نمایشی درآمده است، به طوری که مسیر پاشیر آب انبار عوض شده تا بازدیدکنندگان بتوانند از داخل محوطه‌ های آبگیر آن بازدید کنند.

در دوره اخیر، ایوانی ستون دار در جلو این ضلع بنا احداث کرده اند. همچنین در این دوره، صحن بقعه از اطراف توسعه یافته و با تخریب بازاچه بین صحن شاه چراغ و صحن امام زاده میر محمد، این دو صحن به یکدیگر ملحق شده است. در دهه های اخیر، سردر جدیدی به قرینه سردر قدیم در سوی دیگر ضلع غربی صحن احداث و کاشی کاری گنبد و مناره ها و تزیینات آنها و ایوان ضلع شرقی بقعه و نمای اطراف صحن را بازسازی و مرمت کرده اند.

این بنا در دوره اتابکان فارس در سده ششم هجری قمری ساخته شده است و گنبد و بارگاه آن دارای کاشی کاری های زیبایی است. درون حرم را با به کار بردن آئینه های ریز رنگین، به سبکی هنرمندانه، آئینه کاری کرده و انواع خط های زیبای فارسی و عربی، تزیین کننده نمای اطراف آینه ها و کاشی ها است. بنای حرم، مشتمل بر ایوانی در جلو و حرمی گسترده در پشت ایوان است که در چهار جانب حرم، چهار شاه نشین قرار گرفته و مسجدی نیز در پشت حرم (سمت غرب) ساخته شده است. ضریح آن در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده است. حیاط شاه چراغ دارای دو در اصلی ورودی است که در سمت جنوب و شمال حرم از زیر دو سر در بزرگ کاشی کاری شده گذشته و وارد حیاط وسیع حرم می شویم. در میان حیاط، حوض بزرگ فواره داری ساخته شده و در اطراف حوض درختکاری شده است.

حرم شاه چراغ در سمت غرب حیاط و حرم سید میر محمد (برادر شاه چراغ) در سمت شمال شرقی حیاط قرار دارد. غیر از دو در اصلی، دو در فرعی دیگر نیز وجود دارد که یکی به بازار حاجی و دیگر به مسجد جامع عتیق می رود درگاه مانندی نیز از ضلع شمال حیاط وارد بازار شاه چراغ می شود. در دور تا دور حیاط، اتاق هایی دو طبقه ساخته شده که در پیشانی و جرزهای جلو آنها کاشی کاری شده است. ستون های آهنی ایوان حرم به وسیله چوب های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت کاری شده به کار رفته است. امکانات وسیعی مثل پاسگاه انتظامی، دفتر پست و مخابرات، کتابخانه و موزه در این حیاط وسیع برای رفاه مردم ایجاد شده است.

ابن بطوطه جهانگرد مراکشی که در سال 748 (ه.ق) برای بار دوم به شیراز سفر کرده، در سفرنامه خود در توصیف آرامگاه، چنین نوشته است: این آرامگاه در نظر شیرازی ها احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارتش می روند. تاشی خاتون، مادر شاه ابواسحاق، در جوار این بقعه بزرگ، مدرسه و زاویه ای ساخته است که در آن به اطعام مسافران می پردازند و عده ای از قاریان پیوسته بر سر تربت امامزاده، قرآن می خوانند شب های دوشنبه، خاتون به زیارت آرامگاه می آید و در آن شب قضات و فقها و سادات شیراز نیز حاضر می شوند. این جمعیت در بقعه جمع می شوند و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول می گردند. خوراک و میوه به مردم داده می شود و پس از صرف طعام، واعظ، بالای منبر می رود و تمام این کارها در بین نماز عصر و شام انجام می گیرد. در آخر هم (به احترام این بقعه) همانند سرای پادشاهان طبل و شیپور و بوق می نوازند.

از نخستین سال‌های پس از انقلاب اسلامی، تاکنون کارهای زیر انجام گرفته است:1- توسعه مجموعه فرهنگی مذهبی حرم در زمینی به مساحت 100 هزار متر مربع. 2- ایجاد 162 حجره در دور تا دور حیاط در دو طبقه که پیشانی و تاق نمای این حجره‌ها تماماً کاشی کاری شده است. 3- نصب سنگ مرمر در کف حرم و دیوارهای اطراف. 4- سنگ فرش کردن حیاط وسیع آرامگاه. 5- ساخت سر در جنوبی که اسکلت این در، بتون آرمه است و قسمتی از وصیت نامه امام بر روی کاشی معرق به خط نستعلیق زینت بخش فضای درونی آن است. دو لنگه در وروردی آن از چوب ساج تهیه شده و به وسیله ورق و قبه های هشت پر برنزی آراسته شده است. 6- در غرب حرم، سالنی زیبا ساخته شده که کف آن و دیوارهای اطراف تا ارتفاع 1.5 متر سنگ مرمر شده و اسامی الهی با خط زیبا و به رنگ طلایی بر سطح آن نوشته شده است. پنجره‌های مشبک چوبی و شیشه‌های رنگی در شکل مختلف، زیبایی آن را دو چندان کرده است. آینه کاری و گچ بری آن به سبک سنتی انجام گرفته است. 7- ساخت گلدسته جنوبی، این گلدسته شبیه و قرینه گلدسته شمالی است. کاشی کاری آن دارای رنگ طبیعی است. اگر چه بدنه آن و نوشته هایش شبیه گلدسته شمالی است اما سطح گلدسته شمالی به نام های خداوند مزین شده و حال آن که بر بدنه این گلدسته، نام های امامان و لقب های آنها با هنرمندی خاصی نوشته شده است. 8- در سقف ایوان، چوب ساج به کار رفته و اسامی الهی و ائمه اطهار با چوب نارج و افرا بر آن نوشته شده است. 9- حوض بزرگی در میان حیاط با الهام از سبک مذهبی ساخته شده است. سنگ های بزرگ این حوض از جنس چینی است و از معادن نی ریز فارس تهیه شده است. 10- در دور تا دور آرامگاه، خارج از محوطه، بازارهایی دو طبقه ساخته شده اند. ساختمان این بازارها اگر چه با مصالح نوین ساخته شده، اما در ساخت آن، شیوه سنتی و معماری اصیل ایرانی محفوظ مانده است.

در سال 1386 شورای فرهنگ عمومی استان فارس نامگذاری یک روز به نام بزرگداشت شاه چراغ مطرح شد و متولیان امر تصمیم گرفتند که روز تولد آن حضرت را به عنوان مراسم بزرگداشت انتخاب کنند. لذا برای مشخص شدن روز دقیق تولد، مورخان و محققان تحقیقات خود را آغاز کردند اما پس از بررسی های به عمل آمده کارشناسان به این نتیجه رسیدند که روز تولد شاه چراغ بدرستی مشخص نیست و در این خصوص نقلهای متفاوتی وجود دارد. از این رو تصمیم بر این شد که در دهه کرامت یعنی حد فاصل تولد حضرت معصومه و امام رضا (ع) یک روز به عنوان روز بزرگداشت حضرت احمد بن موسی "شاهچراغ" تعیین شود. شورای عالي انقلاب فرهنگي در تاریخ 24 شهریور 1388 روز ششم ذيقعده یعنی پنجمین روز از دهه کرامت را به نام روز بزرگداشت احمدبن موسي شاهچراغ جهت ثبت در تقويم مناسبت هاي ملي- اسلامي كشور تصويب کرد.