ضوابط و استانداردهای طراحی مدارس

ضوابط و استانداردهای كلی فضاها

آيين كار ايمني درهاي مدارس
1ـ درهاي فضاهاي آموزشي بايد طوري نصب شوند كه جهت بازشوي آنها به طرف خارج باشد.

2ـ در فضاي پلكان‌ها حداقل به اندازه يك پاگرد محل نصب در بايد تا اولين پله فاصله داشته باشد.( حداقل به اندازه پاگرد )

3ـ در سالن‌ها بهتر است در خروجي وسط ديوار نصب شود .

4ـ در راهروها محل اتصال در بايد عقب‌تر از محل عبور باشد تا مانع عبور و مرور نگردد.

5ـ در فضاي پلكان جهت بازشوي در به سمت ديوار باشد نه پله ، به صورتي كه مانع عبور و مرور نشده و از عرض پاگرد كاسته نشود .

6ـ درها نبايد در محلي نصب شوند كه در حالت باز مانع و يا مزاحم باشند.

7ـ در مدارس بايد حتي المقدور از كاربرد درهاي شيشه‌اي اجتناب شود و در صورت استفاده از اين نوع درها در فضاي غير آموزشي بايد با نصب علائم روي آن با مشخص نمودن حاشيه در شيشه‌اي از طريق نصب نوارهايي در پيرامون شيشه با آگاهي دادن به افراد از بروز حوادث جلوگيري شود .

8ـ اگر در فضاهاي غير آموزشي مدرسه از درهاي بادبزني كه در دو جهت قابل بازشدن هستند ، استفاده شود بايد قسمتي از آن داراي شيشه باشد تا افرادي كه در دو طرف آن در رفت و آمد هستند يكديگر را رويت و از برخورد جلوگيري شود .
ارتفاع شيشه خور از كف براي كودكان 75 سانتيمتر و براي بزرگسالان 75/1 متر مي‌باشد.

9ـ در مدارس نبايد از درهاي بادبزني دو لنگه مخصوصاً نوع سنگين آن استفاده شود .

10ـ براي جلوگيري از گير كردن لبه آستين و يا بند كيف به دستگيره در، دستگيره بايد خم شده باشد و يا فاصله آن از سطح از 3 ميليمتر بيشتر نباشد.

11ـ فاصله دستگيره تا لبه در نبايد كمتر از 5/7 ميليمتر باشد .

12ـ درهاي قاب فولادي مورد استفاده براي محلهايي كه بيش از 100 نفر متصرف دارد بايد فقط داراي يك قفل باشد .

13ـ درهاي كشويي فقط براي فضاهايي مجاز است كه متصرفين آن كمتر از 50 نفر باشد و نيروي بازكردن اين نوع درها نبايد بيش از 67 نيوتن ( 7/6 كيلوگرم ) باشد .

14ـ در رختكن مدارس شبانه‌روزي بايد به گونه‌اي باشد كه براي كودكان از سمت داخل به راحتي قابل بازشدن باشد .

15ـ هر اطاق يا فضايي كه ظرفيت متصرفين آن بيش از 50 نفر بوده و يا مساحت آن بيش از 93 متر مربع باشد بايستي حداقل داراي دو در خروجي جداگانه باشد كه عملاً مجاور يكديگر قرار مي‌گيرند.

16ـ عرض مفيد بازشوي درها نبايد كمتر از 81 سانتيمتر باشد. اگر از درهاي دو لنگه استفاده شده است عرض مفيد بازشوي يك لنگه از آنها نبايد كمتر از 81 سانتيمتر باشد .

17ـ عرض مفيد درهاي تك لنگه‌اي در معابر خروجي نبايستي بيش از 122 سانتيمتر باشد .

18ـ سطح كف دو طرف در بايد در يك سطح باشد و اين يكساني سطوح بايد حداقل به اندازه عرض لنگه بزرگتر در ادامه داشته باشد .

19ـ هنگام چرخش در به سمت مسير خروجي بايد اجازه دهد كه حتي المقدور 2/1 عرض خروجي مورد نياز راهرو يا كريدور باز و بدون مانع باشد . وقتي در كاملاً باز مي‌شود برآمدگي و جلو آمدگي در نبايد بيش از 18 سانتيمتر از عرض راهرو يا كريدور را مسدود نمايد.

20ـ درهاي دوار نبايد براي فضاهايي كه بيش از 50 نفر بوده تعبيه گردد.


آيين كار ايمني پنجره‌هاي مدارس

1ـ طرح و ابعاد پنجره نبايد طوري باشد كه شيشه خور آن داراي سطح بزرگي باشد .

2ـ بر حسب طرح در بعضي موارد مي‌توان با رعايت مسائل ايمني در جلوي پنجره‌ها بالكن و يا تراس كم عرض در نظر گرفت .

3ـ جهت جلوگيري از سقوط كودكان در طبقات بالاتر مي‌توان از حفاظ استفاده نمود.

4ـ هر نوع كلاس يا فضاي آموزشي با مساحت بيش از 23 متر مربع بايستي حداقل داراي يك پنجره جهت خروج اضطراري يا تهويه باشد .

5ـ پنجره‌ها بايستي از داخل و بدون استفاده از وسايل و ابزار قابل بازشدن باشد و حداقل ابعاد بازشوي پنجره بايستي به ترتيب ( 50 سانتيمتر عرض و 60 سانتيمتر ارتفاع ) بوده و سطح بازشوي آن از 53/0 متر مربع كمتر نباشد.

6ـ ارتفاع لبه پايين بازشوي پنجره از كف تمام شده نبايد بيش از 112 سانتيمتر باشد .

7ـ فاصله قفل يا وسيله بازكردن پنجره از كف تمام شده نبايد بيش از 137 سانتيمتر باشد .

8ـ در صورتيكه كلاس يا فضاي آموزشي داراي يك در باشد كه مستقيماً به يك فضاي باز ارتباط دارد مي‌توان از تعبيه پنجره براي آن صرفنظر نمود.

9ـ محل نصب پنجره‌ نبايد طوري باشد كه در موقع بازشدن ايجاد برخورد مزاحمت نمايد.

10ـ پنجره‌هايي كه در انتهاي راهروها و كريدور و پاگرد پلكان‌ها نصب مي‌گردند بايد از كف داراي ارتفاع 80 سانتيمتر باشد و در غير اينصورت تا اين ارتفاع ( 80 سانتيمتر ) داراي نرده چوبي و يا فلزي مناسب باشند . 

آيين كار ايمني كريدورها و راهروهاي مدارس

1ـ عرض راهروها در مدارس چهار كلاسه بايد 4/2 متر باشد و به ازاء هر كلاس بيشتر 20 سانتيمتر به عرض آن اضافه شود .

2ـ سطح راهروها براي 8 تا 15 كلاس 10% تا 27 كلاس 12% و تا 36 كلاس 14% و بيشتر از آن 15% كل سطح زير بنا .

3ـ سطح راهروها براي دوره‌هاي دبيرستان تا 12 كلاس 12% و بيشتر از 12 كلاس 15% كل سطح زيربنا .

4ـ راهروهاي ارتباطي ساختمانها كه در فضاي آزاد قرار گرفته‌‌اند بايد سرپوشيده باشند ، از اين راهروهاي سر پوشيده مي‌توان در فصول سرد و در مواقع بارندگي به عنوان فضاي تفريح استفاده مي‌شود.

5ـ چنانچه از بالكن و يا پل ارتباطي بين دو ساختمان به عنوان راهرو استفاده شود ، جهت جلوگيري از سقوط بايد نرده حفاظتي به ارتفاع حداقل 80/1 متر از كف راهرو داشته باشد

6ـ فاصله ميان نرده‌هاي موازي نبايد بيشتر از 10 سانتيمتر باشد .

ضوابط طراحي ايمني پلكان

1ـ تعداد پله‌ها در هر پلكان از سه پله كمتر نباشد .( وجود يك يا دو پله باعث بهم خوردن تعادل حركتي دانش‌آموزان مي‌شود. )

2ـ براي پلكانهاي با تعداد بيش از سه پله بايد داراي نرده محافظ باشد .

3ـ در صورتيكه عرض يكسر پلكان بيش از 3 متر باشد در اين صورت بهتر است در وسط نيز داراي نرده باشد .

4ـ پلكانهاي رابط مانند پلكان محوطه باز بايد داراي نرده حفاظتي باشند.

5ـ ارتفاع نرده براي بزرگسالان بايد cm90 و براي خردسالان 75 ـ 80 سانتيمتر باشد.

6ـ قطر پروفيل دستگيره پلكان 35 ميليمتر و فاصله آن از ديوار مجاوز حداقل 70 ميليمتر مي‌باشد.

7ـ شيب كف پله نبايد از 2% درصد بيشتر باشد .

8ـ در هر پلكان عرض كف‌هاي پله با هم برابر و نيز ارتفاع سينه‌هاي پله با هم مساوي باشند.

9ـ شيارهاي لبه پله در جهت طول پلكان باشد تا باعث خطاي چشم نشود .

10ـ فاصله ميان پله و سقف بالاي آن نبايد از 2 متر كمتر باشد. ( اين فاصله به طور عمودي اندازه‌گيري مي‌شود. )

11ـ براي تعيين اندازه كف پله و ارتفاع سينه پله از فرمول زير استفاده شود . 

63 تا 2h + t = 61

كف پله = t و ارتفاع پله =h

اصول طراحي ايمني مدارس در برابر آتش

1ـ اصطلاحات

ـ تخليه خروج : بخشي از راه خروج كه بين خروج و معبر عمومي قرار گرفته است .

ـ حريق بند : قسمتهايي از بنا شامل ديوار ، سقف و كف مقاوم حريق كه بتواند در مقابل سوختن تمام بار حريق واقع در فضاي مربوط به خود ايستايي و مقاومت كند .

ـ در خودكار بسته شونده : اين اصطلاح به درهاي حريق يا ساير بازشوها گفته مي‌شود كه به منظور بسته شدن در يا باز شدن آن به هنگام حريق در اثر واكنش به برخي از محصولات احتراق يا از طريق گرفتن فرمان از محل ديگر است .

ـ ديواردود بند : ديوار يا ديواره‌اي است كه راهروي خروج را قطع مي‌كند و به يك يا چند در مجهز است. اين ديوار بايد مانع گسترش آتش و دود باشد .

ـ سطح مخاطره آميز : فضاهايي از ساختمان كه عملكردهايي شامل نگهداري ، تهيه و يا كاربرد مواد بسيار قابل احتراق ، مواد منفجره ، مواد توليد كننده دود و يا گازهاي سمي ، مواد شيميايي مضر و مهلك كه امكان توليد شعله ، انفجار ، مسلم يا ايجاد حساسيت داشته باشد را سطوح مخاطره آميز گويند.

ـ ظرفيت راه خروج : مجموع مقدار عرضي كه مجموع راه خروج در تمام طول مسيرها با توجه به بار تصرف با آن اندازه مي‌شود در شرايط معمولي حداقل مقدار اين عرض 76 سانتيمتر است .

2ـ طراحي كليه راههاي خروج در ساختمان مدارس مي‌بايست به گونه‌اي باشد كه اولاً به وضوح قابل رؤيت متصرفان باشد و ثانياً به طرز آشكاري علامت گذاري شده باشد به طوريكه راه منجر به مكان امن به روشني قابل دسترسي باشد .

3ـ طول مسير دسترسي به خروجي‌ها بايد در روي كف و در طول محور مركزي راه عبور معمول و از فاصله 30 متر مانده به دورترين نقطه هر فضا تا وسط در خروج اندازه‌گيري شود .


4ـ تمام راهروهايي كه به عنوان دسترسي خروجي براي تخليه بيش از 30 نفر در نظر گرفته ميشوند با كاربرد اجزاي سازه‌اي مقاوم باشند و حداقل يك ساعت در مقابل حريق از ديگر بخشهاي ساختمان مجزا باشند و درهايي كه به آنها باز مي‌شوند حداقل به مدت 30 دقيقه در برابر حريق مقاوم باشند . طرح و نصب اين درها بايد به گونه‌اي باشد كه احتمال نشت دود از آنها به حداقل ممكن كاهش يابد .

5ـ راهروهاي دسترسي خروجي بايد داراي حداقل 250 سانتمتر عرض مفيد باشد.

6ـ استقرار هر نوع تأسيسات و تجهيزات از قبيل آبخوري ، جالباسي و غيره چه به صورت ثابت و چه قابل انتقال در راهروهاي دسترسي خروج به شرطي مجاز خواهد بود كه عرض مفيد راه به كمتر از 183 سانتيمتر كاهش نيابد .

7ـ در راهروهاي دسترسي خروج ، هيچ بن بستي نبايد داراي طول بيش از 6 متر باشد .

8ـ راهروهاي دسترسي به رديفهاي صندلي بايد حداقل 107 سانتيمتر عرض مفيد داشته باشند مگر آنكه راهرو از يك طرف با ديوار مجاور باشد كه در آن صورت عرض مفيد آن مي‌تواند به حداقل 91 سانتيمتر كاهش يابد . راهروهايي كه براي دسترسي به حداكثر 60 صندلي در نظر گرفته شوند مي‌توانند حداقل 76 سانتيمتر عرض مفيد داشته باشند . آرايش و موقعيت راهروها و صندلي‌‌ها در هر حال بايد به گونه‌اي باشد كه بين هر صندلي و راه حداكثر 6 صندلي وجود داشته باشد .

9ـ طول دسترسي‌هاي خروج در ساختمان مدارس از هر نقطه بنا نبايد از 45 متر بيشتر شود مگر آنكه تمام بنا با شبكه با رنده خودكار تأييد شده محافظت شده باشدكه در آن صورت استثنائاً اين طول به 60 متر افزايش مي‌يابد.

10ـ در ساختمانهاي آموزشي كه در طبقات بالاي همكف بيش از 75 نفر و يا در زير همكف بيش از 40 نفر باشند ، پلكانها ، راهها و مسيرهاي خروج ( اعم از وروديها ، هالها ، پاگردها و غيره ) بايد با ديوارهاي غير قابل احتراق حداقل 2 ساعت مقاوم حريق به طور كامل درزبندي و مجزا شوند .


12ـ ايجاد هرگونه روزنه نفوذي در دور بندهاي خروج مجاز نمي‌باشد مگر در موارد زير :

ـ عبور داكتها و ديگر تجهيزات لازم در مواردي كه تراكم هوا و ايجاد فشار مثبت در درون دوربند خروج ، ضروري اعلام شود .

ـ عبور لوله‌هاي مربوط به شبكه‌هاي آتش نشاني .

ـ عبور لوله‌هاي هادي برق ويژه فضاي خروج .


13ـ فقط آن دسته از پلكانهاي خارجي بنا مي‌توانند به عنوان خروج محسوب شوند كه داراي مشخصات زير باشند :

ـ ساختار آنها توسط ديوار با نرخ حداقل 2 ساعت مقاوم حريق در فضاهاي داخلي جدا باشد و از نزديكترين بازشو دست كم 3 متر فاصله داشته باشد.

ـ به بام بخش ديگري از بنا يا 6 بام بناي مجاور كه ساخته مقاوم حريق و راه خروج ايمن و پيوسته‌اي دارد ارتباط داشته باشد.

ـ داراي جان پناه باشد .

14ـ درهاي مقاوم در برابر آتش بايستي خودكار باشند و خود به خود بسته شوند و بر روي آن علايم هشدار دهنده نصب شود و به جز در مواقع اضطراري بايستي بسته باشند . در نزديكي راه پله قرار گيرند و تا مدت زمان 2/1 ساعت در مقابل آتش مقاوم باشند.

15ـ درهاي بازشو به قفسه‌هاي پلكان ، وقتي كه كاملاً باز هستند نبايستي از ميزان عرض گذر عبور مؤثر بكاهند و نبايستي كمتر از عرض پاگرد در نظر گرفته شوند و عرض گذر نبايد كاهش پيدا كند به طوري كه عرض آن كمتر از پهناي راه پله نباشد . عرض دري كه به داخل پاگرد راه پله باز مي‌شود نبايستي بيشتر از 900 ميليمتر باشد .

16ـ مساحت فضاي پناهدهي در هر يك از دو طرف خروجيهاي افقي بايد براي تمام متصرفان هر دو طرف تكافو نمايد . به اين منظور در هر طرف بايد به ازاي هر نفر حداقل 28/0 متر مربع مساحت خالص در نظر گرفته شود .


17ـ در مدارس سه طبقه و بيشتر دو راه پله لازم است اما در اين حالت تعداد بيشتري لازم است :

الف) فاصله تا نزديك‌ترين راه پله بيشتر از 30 متر باشد ( براي انتهاي بن بست بيشتر از 18 متر باشد )

ب) تعداد ساكنين طبقه بالاتر بيش از 120 نفر باشد .

ج) براي رعايت توصيه‌هايي كه در جداول عرض راه پله‌ها با تعداد كودكان داده شده است .

د) براي انطباق با توصيه‌هاي جداول 1 در مورد خروجي از سالنهاي مرتبط با ساختمان در طبقات بالاتر از همكف .


18ـ در مدارس دو طبقه يك راه پله كافي است مشروط بر اينكه :

الف) تعداد ساكنين طبقه اول كمتر از 120 نفر باشد .

ب) در صورتي كه فاصله هر دو تا پله كمتر از 18 متر باشد و يا توسط ديوارهاي جداكننده متحرك كمتر از 12 متر شود .

ج) هيچ قسمتي از راه پله‌ها از لحاظ آتش سوزي مخاطره آميز نباشد .


19ـ حداقل عرض راه پله بايد 110 سانتيمتر باشد .

20ـ اگر عرض راه پله مساوي و يا بيش از 220 سانتيمتر باشد بايد به وسيله ميله دستگيره به دو قسمت تقسيم گردد كه هر كدام مساوي يا بيش از 110 سانتيمتر باشد .

21ـ حداقل بايد جعبه پله در طرفين ساختمانهاي آموزشي قرار گرفته باشد اگر طراحي يا ابعاد ساختمان امكان چنين وضعي را ندهد ، بيش از 60 شاگرد ( دو كلاس 30 نفره ) بعد از محدوده پلكان وجود داشته باشند در غير اينصورت بايد در منطقه بن بست پله فرار پيش بيني نمود .

22ـ پلكان بايد به طريقي طراحي شود كه راه تخليه افقي ( راهروها ) آن را قطع نكند تا تمام دانش‌آموزان كلاسها به طرف پله و در جهت خروج ساختمان هدايت شوند . قفس پله با ديوارهاي پر يا پنجره‌هاي رو به خارج ساختمان محصور گردد تا در مواقع حريق از شعه و دود محفوظ بماند .


23ـ ابعاد پله : 
الف) h : ارتفاع پله كمتر يا مساوي 163 ميلي متر باشد .

ب) w : كف پله كمتر يا مساوي 280 ميلي متر باشد و هرگز كمتر از 250 ميلي متر نشود .



24ـ تعداد پله‌هاي يك رشته پله بايد حداقل بيشتر يا مساوي 3 عدد باشد و حداكثر كمتر يا مساوي 15 عدد باشد . تغيير سطح بايد قابل رؤيت بوده و فرد بايد متوجه اين تغيير و اختلاف سطح شود .

25ـ زمانيكه ساختمان دچار حريق مي‌شود بلافاصله احتمال دارد كه اطراف پله فرار را شعله‌هاي آتش و دود فرا گيرد لذا توصيه مي‌شود در ساختمانهاي بيش از 4 طبقه پله فرار به وسيله كانال عمودي محافظت شود .

26ـ حداكثر شيب مسير نبايد از 1 به 8 و حداكثر ارتفاع آن از 7/3 متر بيشتر باشد البته در مواردي كه شيب از 1 به 15 بيشتر نيست نيازي به پاگرد نخواهد بود . شيب بايد از تراز پايين تا بالا كاملاً يكنواخت باشد .

27ـ هر شيب راه بايد حداقل 12 سانتيمتر عرض مفيد داشته باشد


انواع استفاده در كاربري آموزشي و فرهنگي

واحد تصرف به ازاي هر نفر

كلاسهاي درس

9/1 متر مربع سطح خالص

كارگاهها ، آزمايشگاهها و ساير فضاهاي آموزشي علمي

6/4 متر مربع خالص

مراكز آموزشي و مراقبتي غير شبانه‌روزي

3/3 متر مربع خالص

سالنهاي مطالعه در كتابخانه‌ها

3/9 متر مربع نا خالص

29ـ عرض هر يك از قسمتها و اجزاي مختلف راه خروج به ازاي هر نفر 8/0 سانتيمتر و عرض ساير خروجها با مسير افقي با شيبدار به ازاي هر نفر 5/0 سانتيمتر در نظر گرفته شود .

30ـ عرض هيچيك از دسترسهاي خروج نبايد از 91 سانتيمتر كمتر شود .

31- در هر طبقه ساختمان آموزشي حداقل دو راه مجزا و دور از هم لازم است . اما چنانچه بار متصرف تمام طبقات يا بخش‌هايي از آنها بين 500 تا 1000 نفر باشد حداقل 3 راه خروج مجزا و دور از هم لازم است و براي بيش از 1000 نفر حداقل 4 راه خروج مستقل لازم است


كلاس مدارس راهنمايي :

1ـ طول كلاس راهنمايي نبايد از عرض كلاس به علاوه 50% آن بيشتر باشد .

2ـ ارتفاع مناسب كلاس راهنمايي با توجه به وضعيت اقليمي محيط و مسائل نور و تهويه 4 متر مي‌باشد .درمناطق مرتفع و سردسير مي‌توان ارتفاع را تا 2/3 متر كاهش داد.

3ـ ابعاد درهاي كلاس راهنمايي :

1ـ3ـ در يك لنگه به طرف داخل 90 الي 100 سانتيمتر عرض .

2ـ‌3ـ در دو لنگه به طرف داخل 160 سانتيمتر عرض 

3ـ3ـ ارتفاع كليه درها 200 سانتيمتر با رواداري 5+ سانتيمتر .

4ـ شيشه‌هاي پنجره‌هاي كلاس از جنس نشكن باشد و مساحت آن از 625 سانتيمتر مربع تجاوز نكند.

5ـ سطح پنجره‌هاي كلاس بسته به وضعيت اقليمي محل مي‌تواند از 125/0 تا 2/0 برابر سطح كلاس متغير باشد . پنجره‌ها در ارتفاع 1 الي 2/1 متر از سطح كلاس تا 2/0 متر زير سقف بايد نصب شوند.

6ـ پنجره‌ها نبايد در سمت شرق و غرب كلاس باشند .

7ـ فرم پنجره‌ها بهتر است كشويي باشد و در طول دو قسمت باشد كه قسمت پاييني آن ثابت و بالايي آن بر اساس عمل تهويه بازشو باشد.

8ـ فاصله بين ميز ، صندلي يا نيمكت در مدارس راهنمايي بايد 55 سانتيمتر باشد .

9ـ رنگ كلاس راهنمايي در سقف بايد روشن و مات و ديوارها نيز روشن و مات و حتي الامكان آبي روشن ،كرم ، بژ يا سبز خيلي روشن باشد


آيين كار اصول جانمايي , طراحي و بهداشتي در توالت , دستشويي و آبخوري مدارس:

1 – در طراحي سرويسهاي بهداشتي , نكات زير بايد مد نظر قرار گيرد :

الف ) موجب آلودگي خاكهاي سطحي نشود .

ب ) موجب آلودگي آبهاي سطحي و زير‌زميني نشود .

ج ) در معرض باد غالب قرار نگيرد .

د ) در معرض ديد مستقيم مسؤولان قرار داشته باشد .

ﻫ ) مكان احداث اين سرويسها حتي‌الامكان در سطح زمين و در فضاي باز انتخاب شود .

و ) استقرار آبخوري در محل فضاي سرويسهاي بهداشتي ممنوع است .

2 – در صورتي كه تعداد سرويسهاي توالت بيش از 4 چشمه باشد , تعبيه در ورودي لازم است .
عرض ورودي نبايد كمتر از 20/1 متر باشد .

3 – چون سرويس بهداشتي معمولاً روي كرسي چيني احداث مي‌شود , تعبيه حداقل 3 پله الزامي است .

4 – از اشتراك فضاي چشمه‌هاي توالت و دستشويي در يك مسير اجتناب شود .

5 – شيرهاي آب مورد استفاده در كاسه‌هاي دستشوئي آبخوري جهت تامين آب گرم به صورت مخلوط باشد .

6 – دسشتوئي‌ها در ارتفاع 60 تا 75 سانتي متري نصب شوند .

7 – به ازاي هر 60 نفر دانش آموز وجود يك كاسه دستشوئي لازم است .

8 – استفاده از شيرهاي آب از نوع برنجي بدون واشر ارجح است .

9 – از يكسره كردن سيستم شستشو و وصل آن به شبكة آب رساني براي جلوگيري از آلودگي احتمال ثانوي شبكه آب رساني اكيداً خودداري شود . بدين معني كه در حد فاصل شبكه آب رساني و سيستم شستشوي كاسة توالت از فلاش تانك با استفاده شود .

10 – ارتفاع ديوارهاي جداكننده توالت‌ها , در صورتي كه باربر نباشد , از كف تمام شده تا 210 سانتي‌متر مناسب مي‌باشد . فضاي مشترك باقي مانده بالاي ديوار‌ه‌هاي جداكننده مي‌تواند به انجام تهويه طبيعي يا مصنوعي كمك نمايد .

11 – حداقل ابعاد تمام شده داخلي توالت‌ها 110 * 140 سانتي متر باشد .

12 – به ازاي هر 45 دانش آموز يك چشمه توالت لازم است .

13 – در طراحي چشمه‌‌هاي توالت , بهتر است هر دو چشمه به صورت قرينه در نظر گرفته شود تا از نظر تخليه فضولات و لوله‌كشي آب شستشو مناسب‌ترين روش تأسيسات بكار گرفته شود .

14 – ايجاد حداقل يك چشمه توالت براي معلولين در طبقة همكف الزامي است .

15 – اتاقكي در ابعاد 110 * 140 سانتيمتر براي نگهداري و انبار كردن وسايل نظافت , شستشو , ضد عفوني و لوازم مصرفی مورد استفاده روزانه در نظر گرفته شود اين فضا بايد مجهز به حوضچه تی شويی و شلنگ باشد .

16 – براي هر 75 نفر دانش آموز يك شيرآبخوري لازم است ارتفاع شيرها نسبت به سن استفاده كنند‌گان از 75 تا 100 سانتيمتر باشد .

17 – استفاده از نوع تهويه طبيعي و مصنوعي براي سرويس‌ها الزامي است .

18 – بهترين جبهه و نور براي توالت‌هاي عمومي , شمال است .

19 – كليه لوله‌كشي‌هاي آب مي‌بايست روكار و با استفاده از لوله گالوانيزه رنگ شده باشد كه به صورت دو طرفه به لوله اصلي آب شير متصل است .

20 – حجم چاه فاضلاب و توالت به ازاي 20 ليتر براي هر نفر در سال محاسبه شود .

21 – به منظور جلوگيري از آلودگي احتمالي آبهاي زير زميني فاصلة عمودي چاه توالت از سطح آبهاي زير زميني حداقل 3 متر و فاصلة افقي آن تا چاه آب حداقل 15 متر در نظر گرفته شود .

22 – حداقل قطر لوله‌هاي مصرفي در سيستم دفع فاضلاب سنگين 4 اينچ در نظر گرفته شود كه در مورد چشمه‌هاي توالت پس از آن كه و زير هر يك از كاسه‌هاي توالت , سيفون بلند 4 اينچي نصب مي‌گردد , ادامه كار با استفاده از لوله 4 اينچ و كاملاً مستقيم با تيپ 1 % به لوله يا كانال اصلي جمع‌آوري فاضلاب از ساير چشمه‌هاي توالت‌ها توالت‌ها متصل مي‌گردد . لوله يا كانال اصلي جمع‌آوري فاضلاب هم بايستي حداقل با قطر 6 اينچ در نظر گرفته شود ( به ازاي تا 8 چشمه توالت ) و به ازاي اتصال هر 4 لوله فرعي اضافي يك اينچ بزرگتر انتخاب گردد . اين لوله نيز بايستي داراي شيپ 1% به سمت محل دفع فاضلاب باشد و در جهت مقابل شيب قبل از اولين انشعاب مصرفي به ميزاني كه بتوان يك دريچه بازديد در كف را نصب نمود , بلندتر انتخاب گردد .
در طول لوله اصلي فاضلاب در هر 6 متر يك دريچه بازديد در كف در نظر گرفته شود و كليه لوله‌هاي فاضلاب چشمه‌هاي توالت با Vent تهويه گردد .

23 – لازم است توالت‌ها هفته‌اي دو بار ضد عفوني شوند هر روز شسته شوند .


آيين كار مكان‌يابي , ساختمان , تجهيزات و بهداشت بوفه مدارس :

1 – اصول مكان‌يابي بوفه در مدارس :

الف – در مناطق پر باران ويا بسيار گرم , بوفه را ترجيحاً در فضاي بسته مراكز آموزشي و در مناطق با آب و هواي معتدل , بوفه را در فضاي باز مستقر نمايند .

ب- داراي دسترسي ايمن , راحت و مناسب باشد .

ج – از مراكز جمع‌آوري زباله و سرويسهاي بهداشتي فاصله مناسبي داشته باشد .

د – قرار داشتن در معرض ديد و كنترل مسوولان .

2 – عناصر متشكله بوفه جهت توزيع و فروش مواد غذايي آماده :

الف – يخچال ويتريني .

ب – دستشوئي براي استفاده كاركنان .

ج – قفسه‌هاي ديواري .

د – قفسه‌هاي زميني در دار جهت ذخيره و انبار مواد خوراكي .

ﻫ - ظروف زباله دردار و قابل شستشو .

و – صندلي و ميز كارفرما فروشنده .

ز – صندوق يا ماشين حساب .

ح – قفسه و رختكن .

ط – كپسول آتش نشاني .

ي – وسايل گرمايشي .

3 – براي تأسيس يك بوفه ( بدون امكان تهيه غذاي گرم ) حداقل مساحتي برابر با 9 متر مربع لازم است .

4 – بوفه‌‌هايي كه علاوه بر تهيه و فروش مواد خوردني و آشاميدني بسته بندي شده و آماده , مواد غذايي گرم و طبخ شده را نيز عرضه مي‌نمايند , علاوه بر فضاهاي ذكر شده به فضاهاي زير نيز احتياج دارند :

الف – اجاق گاز .
ب – ظرفشويي دو لگنه مجهز به آب گرم و سرد .
ج – قفسه جهت نگهداري ظروف شسته شده .
د – ميز كار جهت آماده سازي مواد خوراكي .
ﻫ - قفسه يا كمد جهت ذخيره وانبار مواد غذايي اوليه مثل : پياز و سيب زميني و روغن و ... .

5 – براي بوفه با الگوي فروش غذاي گرم حداقل 15 متر مربع فضا لازم است .

6 – اشخاصي كه در محل بوفه كار مي‌كنند مي‌بايست ملبس به كلاه و روپوش سفيد باشند و موظف به استفاده از وسايل بهداشتي شخصي مثل حوله و صابون مي‌باشند . اين پرسنل ملزم به رعايت نكات بهداشتي هستند از جملة كوتاه نگهداشتن ناخن و شستن دستها با آب و صابون بعد از هر بار توالت كردن .

7 – مسئول دريافت وجه در تهيه و توزيع مواد غذايي دخالتي نداشته باشد .


بهداشت مدارس :

1 – اتاق بهداشت مي‌بايست تميز باشد و نور كافي داشته باشد و مخصوص معاينه باشد و از آن استفاده ديگري نشود . توصيه مي‌شود طول اين اتاق بيشتر از 6 متر باشد تا بتوان از تابلوي تعيين ميزان ديد استفاده نمود .

2 – ارزيابي سلامت دانش‌آموزان كه حداقل سالي يك بار است شامل اقدامات زير است :

الف ) ارزيابي سلامت دانش ‌آموزان , كنترل بهداشت فردي و انجام كمك‌هاي اوليه , بيماريابي , كنترل, پيگيري بيماري‌ها و غيبت دانش‌‌آموزان .

ب ) همكاري در غربالگري با پزشك , شنوايي سنج و بينايي سنج و روان شناسي باليني , تربيت بدني و دندان‌پزشكي و ساير موارد .

ج ) كامل نمودن شناسنامة سلامت .

3 – در هر مدرسه به ازاي هر 750 نفر دانش آموزي مي‌بايست يك مربي بهداشت حضور داشته باشد .

4 – تابلو بايد در ارتفاع مناسبي قرار يگرد به نحوي كه فاصلة آن از اولين رديف دانش‌آموزان حداقل 20/2 متر باشد .

5 – طول و عرض تابلو با توجّه به مقطع تحصيلي :

6 – براي مدارس ابتدايي حداقل دو هزار متر مربع به ازاي هر صد دانش آموز به اضافه هزار متر مربع براي هر صد نفر اضافي فضا لازم است .

7 – براي مدارس راهنمايي و متوسطه , حداقل چهار هزار متر مربع براي هر صد نفر دانش‌آموز به اضافه هزار متر مربع براي هر صد نفر محصل اضافي لازم است .

8 – بر اساس معيارهاي فوق حداقل متراژ لازم به ازاي هر دانش‌آموز در مدرسه 6 تا 8 متر مربع خواهد بود .

9 – تعداد طبقات مدارس در دوره ابتدايي و راهنمايي حتي‌الامكان در دو طبقه و در صورت خاص حداكثر سه طبقه و براي دبيرستان‌ها و هنرستان‌هاي فني و حرفه‌اي و كار و دانش حداكثر چهار طبقة مجاز است .

10 – زمين بازي با سرانه مساحت 10 متر مربع براي هر دانش‌آموز است .

11 – پوشش حياط مدرسه و كف كلاسها بايد غير قابل نفوذ , غير لغزان , بدون سنگ ريزه ,
غير براق و آسان براي شستشو و نظافت باشد . پوشش كف براي كلاس‌ها و راهروها از جنس موزاييك و مكالئوم و براي حياط مدرسه آسفالت و ورقه‌اي سيماني باشد .

12 – ايجاد هر گونه تراس و بالكن مرتبط باكلاس ممنوع است .

13 – ديوارهاي كلاس بايد تا ارتفاع 5/1 متر سنگ باشد و الباقي آن از رنگ‌هاي روشن و شفاف و غير براق پوشيده شده باشد و عايق صوتي باشد .

14 – مطلوب است كلاس‌ها دو در داشته باشد كه براي مواقع اضطراري مشكل نباشد .

15 – سطح لازم براي تهويه در مدارس ابتدايي 5/1 متر مربع و حجم هواي لازم 5/4 متر مكعب است .

16 – حداكثر ابعاد قابل قبول بر كلاس درس 7 متر عرض و 8 متر طول است .

17 – پنجره كلاس‌ها به منظور استفاده از تهويه و برخورداري از نور طبيعي بايد به نحو زير باشد :

الف ) در يك سمت حتي‌الامكان باشد و در روبروي تخته سياه نباشد .

ب ) بايد در يك سمت شمال يا جنوب باشد .

ج ) فضاي بين پنجره‌ها بايد حداقل ممكن باشد تا از ايجاد سايه در وسط كلاس ممانعت كند .

د ) بايد در ارتفاع 120 از كف و تا 20 سانتيمتر نرسيده به سقف قرار گيرند .

ﻫ ) داراي كركره مناسب باشد .

و ) قسمت مياني آن ثابت و دو قسمت پايين و بالاي آن متحرك باشد .

18 – رنگ كلية سقف‌ها سفيد باشد .

19 – ظرفيت كلاس‌هاي ابتدايي بيش از 30 نفر نباشد .

20 – وجود اتاق ناهارخوري ,كتابخانه , اتاق كارهاي هنري , آزمايشگاه و اتاق مشاوره از جمله نيازهاي يك مدرسه است


روشنايي مدارس :

1 – به منظور ايجاد نور كافي در مدارس در صورتي‌كه پنجره‌هاي نور گير در يك سمت واقع شده باشد , سطح كل پنجره‌ها نبايد از 5 /1 الي 7/1 سطوح جانبي ديواره‌هاي كلاس كمتر باشد .

2 – توصيه مي‌شود كه سطوح ديوارهاي كلاس درس از رنگ مات انتخاب شود تا از خيرگي حاصل از انعكاس نور جلوگيري به عمل آيد و رنگ‌ها نيز محيط دلپذيري براي دانش‌آموزان بوجود آورند . براي اين منظور رنگ‌هاي زير پيشنهاد مي‌شود :
آبي كمرنگ , كرم, سبز خيلي كمرنگ , سفيد و بژ .

3 – سطح كف كلاس مي‌تواند داراي رنگ‌هاي سفيد , خاكستري و يا رنگ‌هاي روشن چوب باشد .

4 – رنگ سقف كلاس بايد رنگ سفيد و يا رنگ روشن باشد .

5 – رنگ ميز و صندلي شاگردان بايد مات باشد .

6 – رنگ سطح تخته سياه كلاس درسي بايد سياه و يا سبز باشد .

7 – در صورت استفاده از لامپ‌هاي ف

1 – به منظور ايجاد نور كافي در مدارس در صورتي‌كه پنجره‌هاي نور گير در يك سمت واقع شده باشد , سطح كل پنجره‌ها نبايد از 5 /1 الي 7/1 سطوح جانبي ديواره‌هاي كلاس كمتر باشد .

2 – توصيه مي‌شود كه سطوح ديوارهاي كلاس درس از رنگ مات انتخاب شود تا از خيرگي حاصل از انعكاس نور جلوگيري به عمل آيد و رنگ‌ها نيز محيط دلپذيري براي دانش‌آموزان بوجود آورند . براي اين منظور رنگ‌هاي زير پيشنهاد مي‌شود .