به گزارش پایگاه جامع اَرگان معماری: ساختمان مسکونی نیاوران، اثر محمدرضا نیکبخت که جزو منتخبین سایت جامعه جهانی معماران در سال ۲۰۱۲ نیز شناخته شد، از جمله آثار معماری معاصر ایران است که می تواند برانگیزاننده واکنش های مختلفی باشد. اثری که تا حد زیادی، زیر سایه برخی ابعاد ژورنالیستی قرار گرفته و این امر گاهی مانع از به چشم آمدن ویژگی های عمیق تر و معمارانه آن شده است.

معرفی گسترده این بنا در فضای مجازی به عنوان بنایی که «بدون قطع حتی یک درخت!» ساخته شده است، بخشی از همین نگاه به این اثر است که البته بیراه نیست، اما بسنده کردن به آن ما را از وجوه دیگر این اثر محروم خواهد کرد. این نوشتار، هرگز قصد ارائه نقدی همه جانبه پیرامون این اثر ندارد، و قصد آن اشاره به برخی وجوه قابل تامل اثر است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

باید پذیرفت که در نگاه اول، چیزی که درباره مجتمع مسکونی نیاوران خودنمایی می کند، حضور درختان با سابقه ای است که مشخصا حفظ آنها پرهزینه تر و دشوار تر از حذف آنها بوده است و این اولین نکته ای است که تحسین ما را بر می انگیزد.

اما این تمام ماجرا نیست؛ اگر این ساختمان صرفا در پیچ و تاب خوردن حول درختان میانی اش متوقف مانده بود، می شد با آن به عنوان یک اثر کانسپچوال برخورد کرد که مبین نوع نگاه خاص معمار به موضوع سایت و طبیعت و یا احتمالا معماری است و دایره نقد و گفت و گو درباره آن را از پیرامون همین نگاه فراتر نبرد.

البته ظهور مصالح در این ساحت زیباشناختی، لزوما به فاصله گرفتن آنها از کارکرد استاتیکی شان منجر نمی شود؛ برای مثال، ناودانی ها در عین حال که با رنگ مشکی به تعادل و سرزندگی بصری بنا کمک می نمایند، و در عین حال که تمایز دو ماده متفاوت را به لحاظ بصری و مفهومی معنی دار می کنند، در محلی و به گونه ای استفاده شده اند که حمل کننده بار مصالح بالای خود هستند و به عبارتی می توان گفت، مصالح در جایی میان زیبایی و ایستایی عمل می کنند. البته نیکبخت در این بنا علاوه بر زیبایی و ایستایی مصالح را در معرض کنش با عامل دیگری نیز قرار داده است.

از سویی، قرار گرفتن فضاهای سیرکولاسیونِ همکف در لبه فضای درختان، امکان دیگری را برای معمار فراهم آورده است؛ ارتقاء کیفیت فضای میانی با ایجاد تخلخل در جداره ها. در اینجا اشاره به سخن دیگری از سیدهادی میرمیران خالی از لطف نیست. او معتقد بود که مهمترین خصلت معماری ایرانی «شفافیت» است. خصلتی که از نظر میرمیران از دوره هخامنشی تا قاجار در معماری ایران حاضر بوده است، زیرا جسیم ترین آثار معماری ما هم به زعم او مثل «سنگ پا» متخلخل هستند.

طبقه همکف به لابی ورودی اختصاص داده شده است، ساختمان اداری مدیران، مراسم و سالن اجتماعات است. زیر زمین اول است که عمدتا برای پارکینگ و اتاق های فروشگاه، در حالی که زیر زمین دوم، علاوه بر پارکینگ، شامل اتاق حرارت مرکزی، استخر شنا، جکوزی و سالن ورزش است.

عنوان پروژه: ساختمان مسکونی نیاوران

معماری: دفتر معماری زندیگان

معمار: محمدرضا نیکبخت