• ۱۳۹۵/۰۵/۰۴ ۰۵:۵۰:۰۰
  • در طراحی و معماری مقابر
  • توسط argan2
  • بازدید: 2709
  • اخرین ویرایش: ۱۳۹۶/۰۷/۲۶ ۱۹:۴۶:۰۲
  • چاپ نوشته هاچاپ پی دی اف
ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

آرامگاه شیخ صفی‌ الدین اردبیلی

به گفته بیوک جامعی (1379)، مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد سلاطین صفویه، در سال 735 ه.ق به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. پس از شروع حکومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه اضافه شد. به ویژه در عهد شاه عباس اول و از آنجا که وی ارادت فراوانی به شیخ صفی الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وی می رفت، برای تکمیل و تزیین این اثر، کارهای فراوانی صورت گرفت. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که همچنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می آید. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته های هنری است که از آن جمله می توان به عالی ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچبری کتیبه های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) منبتهای ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است که گرد هم آمدن فضایل هنری نامبرده، آن را در مجموعه های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده است.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی


سردر اصلی و کاشی کاری بقعه شیخ صفی الدین تا سال 1321 خورشیدی در ضلع شمالی میدان عالی قاپو قرار داشته که در آن سال بقایای سردر به دستور اداره کل باستان شناسی برداشته شد و کاشیهای معرق آن فعلاً در انبار بقعه نگهداری می شوند. سردر مذکور در زمان شاه عباس دوم برای بقعه ساخته شد و زیر نظر اسماعیل نقاش اردبیلی در سال 1057 به اتمام رسید. در حال حاضر هیچگونه آثاری از این سردر مشهود نیست. امروزه از ضلع شرقی میدان عالی قاپو با گذشتن از در چوبی بزرگ وارد حیاط مشجر مستطیل شکل بقعه به ابعاد 92 در 5.26 متر می شویم. دور تا دور این حیاط با دیوارهای آجری که از روی ازاره سنگی و به صورت طاق نما ساخته شده محصور گشته است. ضلع شرقی حیاط مذکور با دری به ابعاد 1450 در 570 سانتی متر غیر مسقف باز می شود. این راهرو بینابین حیاط بزرگ مشجر و صحن اصلی قرار دارد. راهروی مذکور با دری در ضلع شمالی به محوطه شهیدگاه و در ضلع جنوبی به محوطه ای معروف به «چلّه خانه» یا قربانگاه مرتبط می شود که در سال های اخیر در مشرف به شهیدگاه مسدود شده است. دیوارهای جانبی این راهرو دارای طاق نمای کاشی کاری بوده که به مرور ریخته و اکنون قسمتی از آن بازسازی شده است. راهرو مذکور با گذشتن از محوطه کوچک درگاه سنگی به صحن اصلی متصل می شود. صحن اصلی حیاطی است مستطیل شکل به ابعاد 40.30 در 10.16 متر، مفروش با تخته سنگهای صاف که حوضی در وسط آن قرار دارد. در گذشته در وسط این حوض چاه آبی بوده است که با استفاده از سطل و طناب برای وضو گرفتن از آن استفاده می شده است. این چاه در حال حاضر مسدود می باشد.

ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی


مجموعه شیخ صفی دو صحن بزرگ و کوچک دارد و فضاهای مجموعه در پیرامون حیاط کوچک قرار گرفته اند. مهم ترین این فضاها عبارت است از: بقعه شیخ صفی و مقبره شاه اسماعیل صفوی و حرم خانه، در گوشه جنوبی صحن؛ رواق یا قندیل خانه، در جبهه جنوب شرقی؛ چینی خانه، در مشرق قندیل خانه؛ چله خانه، در گوشه غربی صحن. قبری منسوب به حلیمه خاتون، مادر شاه اسماعیل صفوی، در جوار گنبدخانه شیخ صفی قرار دارد. در آرامگاه شیخ، کسانی دیگر نیز مدفون اند که از آن جمله می توان به فرزندش سید صدرالدین موسی و شیخ ابراهیم معروف به شیخ شاه و نواده صدرالدین و سلطان حیدر، پدر شاه اسماعیل صفوی اشاره کرد. مرقد شاه اسماعیل نیز در گنبدخانه ای کوچک در مجاورت گنبدخانه شیخ صفی قرار دارد. بعلاوه جمعی از افراد خاندان شیخ صفی و بزرگان صفوی در گنبدخانه دیگری به نام "حرم خانه" در جوار گنبد شیخ صفی مدفون اند. بانی و سازنده بخش های مختلف مجموعه با افراد متفاوتی بوده است. به طور مثال بانی گنبدخانه بقعه شیخ صفی صدرالدین موسی، فرزند وی، بوده است و بانی حرم خانه، خود شیخ صفی است. در منابع آمده است که همسر شیخ دو سال قبل از او وفات یافت و شیخ شخصا بر ساخت حرم خانه بر مزار همسرش نظارت داشت.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

قندیل خانه در حقیقت قسمت اصلی بناست و دقیقاً رو به روی سرسرای ورودی در دو طبقه قرار گرفته است. پنج پنجره چوبی در طبقه فوقانی و پنج پنجره در زیر آن نمای بسیار زیبایی را به قندیل خانه بخشیده است.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

چینی خانه در قسمت شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی قرار گرفته که با دو ورودی باریک با دارالحفاظ ارتباط می یابد. ساختمان چینی خانه دارای چهار شاه نشین و دارای طاق نماهای فوق العاده زیبا و نفیس از نوع مقرنس گچی است که روی آن نقاشی و طلاکاری شده است. هماهنگی و توازن رنگها با سطوح مقرنس از اسلیمها و گلهای مختلف منظره ای شگفت انگیز را ایجاد کرده است. این مکان در دوره صفویه محل نگهداری ظروف زرینه، سیمینه و ظروف سفارشی شاه عباس اول از کشور چین بوده است.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

در سمت چپ سرسرای ورودی، مسجد جنت سرا قرار گرفته. جنت سرا به صورت فضای هشت ضلعی طراحی شده و فاقد محراب است. چنین به نظر می رسد که فضای جنت سرا بیشتر برای انجام مراسم صوفیانه و گرفتن مجالس سماع عارفانه بوده و سنگ میدان یا «میدان داشی» آن هنوز در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین موجود است. مسجد جنت سرا در گذشته دور دارای سقف گنبدی بوده که پس از فرو ریختن در دوره قاجاریه، سقفی چوبی و مسطح روی آن ایجاد شد که بر 16 ستون چوبی استوار شده است. مسجد جنت سرا از نمای بیرونی مشرف به صحن داخلی سرسرای عظیمی است که در مقابل آن پنجره مشبک گره چینی نصب شده و در جناحین آن دو نیم قوس در ورودی اتاق متولی قرار گرفته است.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

نسبت شیخ صفی با نوزده واسطه به سیدحمزه، فرزند امام موسی کاظم (ع) می رسد. شیخ صفی جد بزرگ پادشاهان سلسله صفویان است. معمار سازنده گنبد شیخ صفی، عوض بن محمد بوده است. نمای قندیل خانه به دست ابراهیم استاد بنای تبریزی و زیر نظر معمار باشی صادق بیک مرمت شده است. قسمت های مختلف بنا در حدود نیم قرن پیش با نظارت حسین معارفی، از استادان معمار اصفهان مرمت شده است. مهم ترین قسمت مجموعه گنبدخانه شیخ صفی است که در جنوب حیاط کوچک قرار دارد. در این محل خانقاه و مسکن شیخ قرار داشته که پس از مرگش مدفن او گردیده است.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

آرامگاه شیخ صفی برجی منفرد است. سردر این برج در سوی شمال شرقی آن قرار داشته که امروزه قاب بیرونی آن با تزیینات کاشی معرق در انتهای شاه نشین قندیل خانه، در محلی که دو بنا به هم متصل می گردند، دیده می شود. بدنه خارجی برج یکسره با کلمه "الله" به خط بنایی و از کاشی فیروزه ای پوشیده شده و به همین علت به "گنبد الله الله" مشهور است. دیوارهای داخل گنبدخانه را با پارچه های نقاشی شده پوشانده اند.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

در کاوش های اخیر، یک سری تنبوشه های سفالی و جوی ها وآب روها دیده شده که به همراه دیگر تاسیسات مربوط به آب رسانی از وجود نظامی دقیق برای استفاده از آب در این مجموعه خبر می دهد.


ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

اشتراک

دیدگاه دیگران (بدون دیدگاه)...

Leave a reply

نام:: فیلد اجباری.
آدرس رایانامه: فیلد اجباری. غیر فعال
وبسایت::
کد امنیتی:: فیلد اجباری.
دیدگاه: فیلد اجباری.